Istnieją książki, które powinny obowiązywać, tyle że (przestańmy się czarować) nie zawsze i nie każdego. Myślę o książkach wyrastających z granicznego doświadczenia, z konfrontacji z sytuacją bogatą od nadmiaru znaczeń albo - przeciwnie - pozbawioną jakiegokolwiek znaczenia, najmniejszego sensu. Twórczość Jeana Amery’ego należy do tej drugiej kategorii. Stanowiąc reakcję na absurd XX-wiecznej historii, jest jej ostatecznym rezultatem. Zaszczepia w nas wiedzę, która następnie staje się uzależniająca i sprawia, że nie można się bez niej obejść. Tej wiedzy nie dziedziczy się, ale z trudem ją nabywa.

Utrata języka

W "Poza winą i karą", jedynej książce, w której Amery explicite nawiązuje do swojego uwięzienia, najpierw w twierdzy Breendonk (belgijski odpowiednik Pawiaka), potem w Auschwitz, próbuje - tak to odbieram - zdać...