Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
U oszustów kontrola poznawcza zwiększa uczciwość, zaś u uczciwych – skłonność do oszustwa. To wnioski z eksperymentu przeprowadzonego przez badaczy z Uniwersytetu Erazma w Rotterdamie, którzy za pomocą rezonansu magnetycznego obserwowali aktywność mózgu osób porównujących obrazki. Ich zadanie polegało na odpowiedzi, czy znaleźli trzy różnice. Na niektórych obrazkach zmieniono mniej detali, a za przytaknięcie badani otrzymywali pieniądze. To zachęcało do oszustwa. Donoszących o różnicach tam, gdzie ich nie było, określono „oszustami”, a prawdomównych – „uczciwymi”.
W trakcie podejmowania decyzji o odpowiedzi u osób w obu grupach aktywne były obszary mózgu związane z kontrolą poznawczą (pozwalającą np. powstrzymać się od jedzenia ciastek w czasie diety). Jednak w grupie oszustów tej aktywności towarzyszyło podjęcie decyzji o przyznaniu prawdy, a w grupie uczciwych – o kłamstwie.
Wybór: „zysk albo zgodność z normami moralnymi” dla każdego wiąże się z rozterką, bo złamanie zasad wymaga naruszenia dobrego mniemania o sobie. Okazuje się jednak, że w sytuacji takiego konfliktu „oszuści” w większym stopniu kierują się oczekiwaniem nagrody, a dla „uczciwych”, w świetle możliwości oszustwa, istotne jest zachowanie pozytywnego obrazu w swoich oczach. Kontrola poznawcza ułatwia zmianę „domyślnego” zachowania. ©