Sprzedaż pierworództwa

Nim to nastąpiło, mogliśmy się dowiedzieć, że Ezaw był człowiekiem silnym, „rozmiłowanym w rozległych przestworzach”. Uchodził za świetnego myśliwego. Był typem zmysłowca. Lubił kobiety i wybrał sobie żony spośród Filistynów. Imię Jakub oznacza: „Ten, który trzymał się pięty” albo „Ten, który podąża po znanych ścieżkach”. Komentatorzy dodają: to ten, który podąża drogą Abrahama. Są tacy, co uważają, że to imię oznacza: „Niech Bóg chroni”. Ta uwaga odnosi się do aniołów, które przez lata wędrówki Jakuba witały go i żegnały.

Jakub, jak czytamy, był nieśmiały i „chętnie przebywał w namiocie”. Co zapewne oznacza, że wiele czasu poświęcał studiowaniu. Nie był człowiekiem tak wielkiej siły jak jego brat. Musiał za to posiadać inne umiejętności, które dały mu pierwszeństwo w braterskiej rywalizacji. Nie był bezbronny jak Abel.

Pewnego razu Jakub przygotowywał posiłek, gdy z pola wrócił bardzo zmęczony Ezaw. „Powiedział Ezaw do Jakuba: »Daj mi trochę tej czerwonej, właśnie tej czerwonej potrawy«. Dlatego nazwano go Edom (Czerwony)” (Rdz 25, 29). Być może tego dnia polowanie nie poszło mu dobrze. Jadł, co popadło, albo dokładniej: stał się tym, co je i czym żył – zabijaniem, zyskując nowe imię: Czerwony. Widzimy człowieka, który znalazł się we władzy pożądania. Nie był po prostu głodny; cechowała go niecierpliwość i niepohamowany zwierzęcy apetyt.

Jakub nie ofiarował mu po prostu jadła. Widzimy, że nie był impulsywny – był raczej kimś, kto dobrze kalkulował. „A Jakub odpowiedział: »Tak, ale sprzedaj mi od razu twoje prawo pierworództwa«” (25, 31). Oczywiście możemy mieć pretensje do Jakuba, że wykorzystał stan żołądka swojego brata. Ale zarazem widzimy, że doceniał prawo starszeństwa i co ważne: czuł, że to jemu się ono należy. Brata poddał sprawdzianowi: jeśli ten sprzeda je bez wahania, oznacza, że go mało obchodzi, że ważniejszy jest syty brzuch niż pozycja w rodzinie. „Na to Ezaw: »Przecież ja umieram z głodu, co mi teraz pomoże pierworództwo?«. Odpowiedział Jakub: »Złóż mi tu zaraz przysięgę!«. Złożył mu więc Ezaw ową przysięgę i sprzedał Jakubowi prawo pierworództwa” (23, 32-33). Trudno uwierzyć, że zaraz miałby umrzeć. Brzmią słowa Ezawa jak nasze codzienne „umieram z głodu”. Po prostu starszy brat pozbył się swoich praw z łatwością, jak pozbywamy się śmieci z kieszeni. Jego słowa można też czytać: cóż mi z moich praw, z odpowiedzialności za przyszłe pokolenia, skoro jestem śmiertelny i liczy się tylko życie tu i teraz. Jakub w sprytny sposób dowiódł, że to na nim powinna spoczywać odpowiedzialność za lud. Chce zapewnić sobie pozycję bez pomocy starego już ojca, co wydaje się niemożliwe do osiągnięcia. Za błogosławieństwem ojca idzie wszak opieka Boga. Ale jak je uzyskać, by nie splamić swoich rąk krwią lub nie paść ofiarą nadpobudliwości Ezawa?

Walka o pierwszeństwo w Księdze Rodzaju była czymś nieuchronnym i stałym. Abel zabił Kaina, Izmael wygnany został z domu, by zapewnić Izaakowi dziedzictwo. Tym razem Jakub konkurował ze starszym bratem. Podobnie rzecz się będzie miała z potomkami Jakuba-Izraela. Umiłowanym był pierwszy syn Rachel, a nie najstarszy, zrodzony z Lei. Zabójstwa, wygnanie, podstęp, grzech budowały ród. Nic tu z naiwnej wiary w szlachetność ludzi i w niewinne dzieciństwo ludu wybranego.