Nierządnice świątyń

To kapłani, sprzeniewierzając się swojej misji, uniemożliwiają ludowi życie w wierności Bogu. Mówi Jahwe przez proroka: “Im bardziej rosło ich znaczenie, tym bardziej grzeszyli przeciwko mnie i sławę swoją zamienili w hańbę!" (4, 7). Tym razem - inaczej niż w trzech pierwszych rozdziałach Księgi - ziemia nie stoi po stronie upadłego ludu, lecz Jahwe. Ziemia opłakuje upadek swych mieszkańców: “Dlatego ziemia okryje się żałobą, a wszystko, co ją zamieszkuje, wymrze (wraz z dzikim zwierzem i ptactwem powietrznym; a nawet ryby morskie wyginą)" (4, 3). Hebrajskie słowo bl, przełożone tu jako “okryć się żałobą", ma także inne konotacje. Może oznaczać: “wyschnąć", “uschnąć", ale także można nim określić kobietę niezdolną już do urodzenia dziecka.

W słowie proroka przeciw kapłanom pojawia się opis nagannego postępowania ludu. W tym - kultycznym - kontekście wspomina także kobiety: “Na szczytach gór składają ofiary i palą kadzidło na wzniesieniach, pod dębem, topolą i terebintem, bo jest im miły ich cień. Przeto i córki ich oddają się nierządowi, a ich synowe dopuszczają się cudzołóstwa. Na córki ich nie ześlę kary za to, że uprawiają nierząd, ani na ich synowe za to, że cudzołożą, bo oni sami obcują z wszetecznicami, składają ofiary z nierządnicami świątyń, a lud, który nic nie rozumie, stacza się coraz niżej" (4, 13n). Młode kobiety - córki i synowe - wyraźnie wyłącza się z kary za swój czyn. Uzasadnia się to ich zależnością od mężczyzn, którzy są bezpośrednimi adresatami słów Ozeasza.

Poza tym na temat warunków życia kobiet, opisanych w tych wersach, niewiele pewnego potrafimy powiedzieć. Najwięcej niejasności budzą wymienione tu “nierządnice świątyń" (por. 12, 1), w Biblii Tysiąclecia nazywane “nierządnicami sakralnymi". Zarzut cudzołóstwa może bowiem odnosić się do różnorodnych sytuacji. Może oznaczać symbolicznie niewierność Jahwe, co odpowiadałoby przenikającej całą Księgę symbolice oblubieńczej. Może chodzić o faktyczne “domowe" problemy, wynikające z oddawania czci obcym bogom. Może w końcu chodzić o kobiety, które reprezentując boginię, spełniały funkcje w kultach konkurencyjnych dla czci Jahwe, a ciągle żywych w Izraelu. Postawienie ich na jednym poziomie z prostytutkami byłoby wtedy elementem polemiki, retoryczną metodą ich dyskredytowania.

Za ostatnią hipotezą przemawia powiązanie jednego z przytoczonych wersów Księgi Ozeasza z wykopaliskami archeologicznymi z miasta Lakisz. Ozeasz mówi o składaniu ofiar pod drzewami, w “ich cieniu" (4, 12). Drobiazgowa egzegeza tekstu wykazuje, że zaimek “ich" - elah, odnoszący się do drzewa (w hebrajskim słowo rodzaju żeńskiego), może budzić skojarzenia z rdzeniem el, to znaczy Bóg. Elah znaczyłoby wówczas - bogini. Choć słowo to nie pojawia się w Biblii Hebrajskiej w takim znaczeniu, tego rodzaju konotację potwierdza pochodzący z epoki późnego brązu dzban z Lakisz. Znajduje się na nim rysunek drzewa, kóz (zwierząt-atrybutów bogini) oraz napis elat - bogini. Można znaleźć więcej wykopalisk, świadczących o powiązaniu bogini z symboliką drzewa. Być może zatem to właśnie drzewa są tą mocą, której oddawano kult - miast Jahwe. Kult oddawany boginiom mógł zresztą być powiązany z rytem inicjacyjnym młodych kobiet, dla których proszono o błogosławieństwo macierzyńskiej bogini Aszery, czy z ofiarami i orgiami na cześć bogini miłości Asztarte.