Na skróty (23-29 X)

"Otaczająca nas stechnologizowana rzeczywistość legitymuje zasadę, by robić coraz więcej rzeczy, coraz szybciej i w coraz krótszym czasie - pisze Dorota Mroczkowska w "Czasie Kultury" (2006, nr 3). - Technologizacja życia dzieli czas, rozbija go i kompresuje, wzmaga poczucie fragmentaryzacji, zagmatwania i niespójności doświadczania. Słowo "instant" staje się trafną metaforą dla zrozumienia czasów, w których chwila staje się efemeryczna, rozpuszczalna, powierzchowna i intensywna zarazem, wersja instant wprowadza nowy rytm i nową nerwowość, nowe zwyczaje konsumpcji wiadomości, kształtuje odmienne postawy wobec rzeczywistości. W erze Internetu, satelitów komunikacyjnych, wielokanałowej telewizji, sms-ów, e-maili, palmtopów, zakupów w sieci po stronie nadawcy najbardziej skąpym zasobem jest uwaga innych, po stronie odbiorcy (po)wolny czas na kontakt - i tu właśnie, na tej płaszczyźnie we współczesnym świecie panuje największe napięcie i deficyty. Wcześniej radio, obecnie telewizja, komputer (w tym Internet) kształtują postawy wobec czasu. Telewizja przekazuje fragmentaryzację, dowartościowuje zmianę i nowość, ukazując krótkotrwałe sensacje i zmieniające się wciąż reklamowane produkty, komputer i Internet z kolei narzucają użytkownikom właściwe sobie szybkie tempo i natychmiastowość. Silna jest zwłaszcza rola Internetu w oddalaniu od rzeczywistych kontaktów międzyludzkich, prawdziwych uczuć w zamian za ich bezpieczną namiastkę. Tym samym w coraz większym stopniu mass media i multimedia układają stosunki rodzinne, odrywają od wspólnego spędzania czasu oraz innych zainteresowań, na przykład czytania książek. Stanowią alternatywę dla tradycyjnych form związanych z uczestnictwem człowieka we wspólnocie, w której najważniejszym elementem był bezpośredni kontakt z innymi ludźmi. Telewizja i komputer wypierają tradycyjne gry i rozrywki domowe: szachy, brydż, gry planszowe, obecnie coraz rzadziej praktykowane. Zwolna zanika pojęcie rodzinnego posiłku jako okazji do wspólnego siedzenia przy stole oraz czasu spędzanego w kuchni na wspólnym przygotowywaniu posiłków. Zarówno dorośli, jak i dzieci spożywają gotowe przekąski lub podgotowane posiłki w drodze do swego kolejnego zajęcia. Dzieci od najmłodszych lat podlegają presji czy tyranii czasu. Obowiązkowa staje się nauka co najmniej dwóch języków obcych, nauka pływania lub podobnego sportu, rozwijającego tężyznę fizyczną, zajęcia umuzykalniające i taneczne dla tych przejawiających więcej talentu, liczne zajęcia teatralno-terapeutyczne (z elementami muzyki relaksacyjnej, jogi, dramy) uczące i ćwiczące umiejętności związane z autoprezentacją, wchodzeniem w relacje, kreatywnością, radzeniem sobie z nieśmiałością czy stresem. Po drodze jeszcze wizyta u psychologa, gdy cztero- czy pięciolatek ma za mały zasób słownictwa, jąka się czy kiepsko pisze i czyta lub słabo liczy". Nowy numer poznańskiego dwumiesięcznika poświęcony jest konsekwencjom nieustannego przyspieszenia, jakiemu poddane jest nasze życie. Znajdziemy tu artykuły o konieczności zwolnienia tempa jako warunku zarówno odnalezienia przyjemności życia (Tadeusz Pióro o slow food, czyli idei obrony smaku, Valentina Parisi o włoskim stowarzyszeniu Slow Cities), jak też prawdziwego uczestnictwa w kulturze (Adam Szostkiewicz pisze o medytacji, Jacek Dominiczak o architekturze, Justyna Knieć publikuje esej o filmach takich jak "Bezdroża", "Między słowami" czy "Prosta historia")... Pisarza "interesuje szczególna sytuacja egzystencjalna, która dla czytelników jego prozy nie powinna być niespodzianką. To sytuacja starzejącego się człowieka, który uświadamia sobie, że znalazł się w potrzasku, ma coraz bardziej ograniczone możliwości ruchu, a jego życie pozbawione racji spowolnione zostało do wegetacyjnego rytmu. Traci władzę nad ciałem, które przeradza się w obszar obcy, wręcz wrogi, w źródło bólu, wstydu i upokorzenia - o "Powolnym człowieku", nowej powieści J.M. Coetzee’go, pisze Jerzy Jarniewicz. - Wieloznaczna powieść, która spotkała się ze skrajnie odmiennymi reakcjami, intryguje i irytuje zarazem. Nie daje się łacno okiełznać, gdyż autor splótł ją z wielu różnorodnych wątków, których wzajemne relacje pozostają do końca niejasne. Mamy tu alegoryczną opowieść o wyobcowaniu i utracie racji życia, a na innym poziomie - historię spotkania kultur i krytykę pogrążającego się w niemocy indywidualizmu. Mamy też rozważania na temat relacji między prawdą a fikcją, między życiem wymyślonym a życiem prawdziwym. Być może jednak »Powolny człowiek« jest przede wszystkim osobistą opowieścią o nieuniknionej bezdomności pisarza, któremu nie udaje się zadomowić nawet w wykreowanym przez siebie świecie". Nagrodę im. Jerzego Giedroycia otrzymał francuski historyk Daniel Beauvois za książkę "Trójkąt ukraiński. Szlachta, carat i lud na Wołyniu, Podolu i Kijowszczyźnie 1793-1914" (pisał o niej w "TP" Lektor). Nagroda - przyznawana przez kapitułę pod przewodnictwem Krzysztofa Pomiana, a ustanowiona przez UMCS w Lublinie - honoruje autorów prac poświęconych myślowemu dziedzictwu paryskiej "Kultury" i jej Redaktora. Tegoroczne Feliksy Warszawskie otrzymali: Jerzy Jarocki (najlepszy reżyser - "Kosmos" Witolda Gombrowicza), Krystyna Janda (za rolę w monodramie "Ucho, gardło, nóż" Vedrany Rudan), Zbigniew Zapasiewicz (za rolę Leona w "Kosmosie" w reż. Jarockiego), Monika Obara (Klarysa w "Słudze dwóch panów" Goldoniego w reż. Rimasa Tuminasa) i Krzysztof Dracz (Eggert w "Alinie na zachód" Dirka Dobbrowa w reż. Pawła Miśkiewicza). Specjalną nagrodę przyznano pośmiertnie Pawłowi Konicowi, szefowi Teatru Małego w Warszawie, a później Teatru TV. "Rolę zdegradowanego Aktora-Witkiewicza przejął sam twórca Cricotu w swoich kolejnych przedstawieniach. Ucieleśniony autor »Szewców« wielokrotnie jeszcze pojawiał się i znikał, biorąc udział w spektaklu jako ni to widz, ni to uczestnik wydarzeń. Zasiadał wśród publiczności, czytał książkę, to znów przebiegał przez scenę, przestawiał meble, przyglądał się aktorom. Podobnie zachowywać się będzie Kantor w seansach Teatru Śmierci. W »Nigdy już tu nie powrócę« wystawi się pod pręgierz stworzonych przez siebie postaci (będą mu złorzeczyć, przedrzeźniać go i zagłuszać) - tak jak wcześniej kazał to uczynić Witkacemu. Wygląda na to, że uczeń symbolicznie zabił swojego mistrza, a następnie go pożarł, wchłonął, by przejąć jego moc - Wojciech Owczarski rekonstruuje w "Teatrze" (2006, nr 10) naznaczony "lękiem przed wpływem" stosunek Tadeusza Kantora do twórczości Witkacego i Schulza. - Dopiero po uporaniu się z wpływem »prekursora« objawił Kantor pełnię swego talentu, osiągnął szczyt swoich twórczych możliwości. »Umarła klasa«, mimo odwołań do »Tumora Mózgowicza«, Witkacemu nie zawdzięczała już nic. Genialny mechanizm ożywających »klisz pamięci« uruchomił Kantor na własny rachunek". W miesięczniku także m.in. szkice o tradycji Reformy E. G. Craiga oraz sztuce w teatrze Kantora, esej Piotra Matywieckiego o "Ostatniej taśmie" Becketta, Hanna Bałtyn o siedmiu grzechach głównych polskiej krytyki teatralnej oraz blok wypowiedzi aktorów na temat ich scenicznego warsztatu... W Suwałkach, na ścianie domu przy ulicy Hamerszmita 10, odsłonięto tablicę upamiętniającą fakt, że w domu tym w latach 1926-1935 mieszkała rodzina Czesława Miłosza: rodzice Weronika i Aleksander oraz brat Andrzej. W Warszawie zakończył się JVC Jazz Festival (kontynuator tradycji słynnego Jazz Jamboree). Wśród gości byli m.in. Cassandra Wilson i Branford Marsalis. 5 listopada rozpoczyna się VIII Międzynarodowy Gliwicki Festiwal Gitarowy, z udziałem m.in. Antigoni Goni z Grecji, włoskich gitarzystów Marco i Stefano Bonfanti, Anglika Marka Ashforda oraz urodzonej w Teheranie Lily Afshar.