Na skróty

"Co myślimy o szczęściu? Co myślimy o klęsce, o zwycięstwie? Dzisiaj, kiedy ludzie mówią o szczęśliwym zakończeniu, uważają je za zwykłą pobłażliwość wobec publiczności lub za chwyt komercjalny; uważają je za sztuczne. Ale przez stulecia ludzie byli zdolni do szczerej wiary w szczęście i w zwycięstwo, choć odczuwali nieuniknioną godność klęski. Na przykład kiedy pisali o złotym runie, słuchacze i czytelnicy wiedzieli od początku, że skarb zostanie odnaleziony. Otóż dzisiaj, kiedy podejmuje się jakąś przygodę, wiemy, że zakończy się ona porażką. Kiedy czytamy »Zamek« Kafki, wiemy, że ten człowiek nigdy nie wejdzie do zamku. To znaczy, że nie możemy naprawdę wierzyć w szczęście i sukces. I być może jest to jedna z nędz naszych czasów. Wyobrażam sobie, że Kafka czuł praktycznie to samo, kiedy pragnął, żeby jego książki zostały zniszczone: w rzeczywistości chciał napisać książkę szczęśliwą i zwycięską, lecz zdawał sobie sprawę, że to dla niego niemożliwe. Oczywiście mógłby ją napisać, ale publiczność dostrzegłaby, że nie mówi prawdy. Nie prawdy faktów, ale prawdy snów" - mówił Jorge Luis Borges w jednym z wykładów wygłoszonych na Harvardzie w roku akademickim 1967/68. Taśmy magnetofonowe z ich zapisem odnaleziono w roku 2000, polskie tłumaczenie Macieja Świerkockiego ukazało się w wydawnictwie Prószyński i S-ka jako “Rzemiosło poezji". “Przegląd Filozoficzno-Literacki" (2005, nr 3-4) przynosi inną wersję przekładu (pod tytułem “Sztuka poetycka"), autorstwa Andrzeja Sobol-Jurczykowskiego, z wnikliwymi przypisami tłumacza. Z nowego numeru kwartalnika, w większości poświęconego autorowi “Alefa", jeszcze jeden cytat, bliski zapewne wielu czytelnikom “Tygodnika": “Czasami, kiedy patrzę na liczne książki, jakie mam w domu, czuję, że umrę, zanim je skończę, ale nie mogę się oprzeć pokusie kupowania nowych. Za każdym razem, kiedy idę do jakiejś księgarni i widzę książkę dotyczącą któregoś z moich zainteresowań, mówię sobie: »Jaka szkoda, że nie mogę kupić tej książki, bo mam już jeden egzemplarz w domu«". 70. urodziny obchodził Woody Allen. Andrzej Łapicki pożegnał się ze sceną, wystawiając na warszawskim Dworcu Centralnym sztukę “Eurocity", adaptację komedii Aleksandra Fredry “Z Przemyśla do Przeszowy". Laureatem Nagrody im. Cervantesa, najważniejszego wyróżnienia dla pisarzy hiszpańskojęzycznych, został Sergio Pitol (ur. 1933), meksykański prozaik (po polsku mamy jego powieść “Dźwięk fletu"), tłumacz Czechowa, Jamesa, Gombrowicza, Conrada, w przeszłości attaché kulturalny Ambasady Meksyku w Warszawie. Nagrodę im. Andrzeja Kijowskiego otrzymał Dariusz Karłowicz za książkę “Koniec snu Konstantyna", która zdaniem jury “wiarygodnie ukazuje położenie chrześcijańskiej duszy w świecie opanowanym przez świeckie potęgi: media, rynek i reklamę". Nagrodę im. Katarzyny Kobro otrzymała Teresa Murak (ur. 1949), artystka i performerka znana m.in. z kompozycji tworzonych przy pomocy rzeżuchy, uważana za polską prekursorkę “sztuki ekologicznej". We wcześniejszych latach laureatami nagrody byli m.in. Zbigniew Dłubak i Krzysztof M. Bednarski. Zakończył się Festiwal Camerimage 2005. Nagrodę im. Krzysztofa Kieślowskiego otrzymał Ralph Fiennes, zaś Złotą Żabę za całokształt twórczości - Jiří Menzel. Na zorganizowanym przez Stowarzyszenie im. Ludwiga van Beethovena Elżbiety Pendereckiej 3. Festiwalu Pianistycznym w Warszawie wystąpili m.in. wirtuozi fortepianu z Niemiec, Rosji i USA: Alexander Lonquich, Oleg Maisenberg i Robert Blocker. W Bielsku-Białej odbył się festiwal Jazzowa Jesień. Patronujący mu Tomasz Stańko zaprosił w tym roku artystów związanych z wytwórnią ECM Records, m.in. francuskiego perkusistę Manu Katché, amerykańskiego gitarzystę Johna Abercrombiego i saksofonistę Tima Berne’a. Wystąpiło też polskie Trio w składzie Wasilewski, Kurkiewicz, Miśkiewicz. W Warszawie zakończyły się 16. Krajowe Targi Książki, w tym roku poświęcone przede wszystkim literaturze dla dzieci i młodzieży. W dniach 9-17 grudnia w stolicy odbędzie się 5. Międzynarodowy Festiwal Filmowy Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka “Prawa człowieka w filmie", przedstawiający dokumenty i reportaże poświęcone m.in. następującym tematom: “Białoruś, Ukraina, Rosja", “Obrońcy Praw Człowieka", “Bośnia 10 lat po Srebrenicy", “Irak", “Kurdowie", “Wiek ludobójstwa". Pokazana zostanie retrospektywa Macieja Drygasa (autora m.in. dokumentów “Usłyszcie mój krzyk" - o samospaleniu Ryszarda Siwca - i “Jeden dzień w PRL"), który odbierze nagrodę “za wybitne osiągnięcia w ukazywaniu praw człowieka w filmie". Szczegóły: W Warszawie odbył się przegląd spektakli Jana Klaty, jednego z najzdolniejszych reżyserów młodego pokolenia (rocznik 1973). Widzowie mogli obejrzeć “Nakręcaną pomarańczę", “Lochy Watykanu", “...córkę Fizdejki", “Rewizora" i “Fanta$ego"; recenzowaliśmy je w “TP". “Klata w dwa-trzy sezony wyrobił sobie bezdyskusyjną pozycję lidera reżyserów o pokolenie młodszych od Jarzyny i Warlikowskiego" - pisze w “Przekroju" Łukasz Drewniak. 10 grudnia w Teatrze Polskim we Wrocławiu (Scena na Świebodzkim) odbędzie się polska prapremiera sztuki niemieckiego dramaturga Tankreda Dorsta “Pustynia" (tłum. Jacek St. Buras), której tematem jest fenomen nawrócenia wyniesionego niedawno na ołtarze bł. Karola de Foucauld. Reżyseria: Witt-Michałowski. Na IX Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Kameralnej “Musica Nos Unit" w Gdańsku, poświęconym w tym roku inspiracjom bachowskim, wystąpili m.in. rosyjski zespół wokalny “Ot Paromenja", skrzypaczka Joanna Mądroszkiewicz, pianistka Magdalena Broks, organiści Bogusław Grabowski i Piotr Słopecki oraz wirtuoz lutni renesansowej Antoni Pilch. “»Co mnie obchodzi krytyka? Moje książki ukazały się w stutysięcznym nakładzie. Kochają mnie czytelnicy«. To ulubione zdania bardzo wielu pisarzy. Zbierają oni wszystkie recenzje, ale, ma się rozumieć, krytyką gardzą. Dopiero literatura przeczytana publicznie nabiera nowych treści, zyskuje zaczepy pozwalające jej funkcjonować społecznie. Oczywiście książka może mieć szaloną ilość czytelników, ale dopóki nie porozumieją się oni między sobą, z tej lektury niewiele wynika dla dyskursu społecznego. Natomiast kiedy tekst zostanie publicznie przedyskutowany, jego znaczenie niepomiernie rośnie. Dzieje się tak nawet wtedy, jeśli dyskusja okazuje się dla książki niszcząca. Przykładem takiej sytuacji może być debata wokół »Siostry« Małgorzaty Saramonowicz. Wszyscy nawiązywali do tego tekstu. Początkowo towarzyszył mu wielki rozgłos, a finalnie krytycy rozdarli książkę na strzępy. Uważam, że ten akt rozdzierania na strzępy także jest ważny, ponieważ wytycza granice brutalnym akcjom propagandowym, pokazuje, gdzie się kończy akceptacja dla nich - Jerzy Jarzębski broni sensu istnienia krytyki literackiej w rozmowie przeprowadzonej przez Krzysztofę Krowirandę i Żanetę Nalewajk dla kwartalnika “Tekstualia" (nr 2, wrzesień/październik 2005). - Literatura musi się stać ważna dla ludzi. A z tym mamy największy kłopot. Ona oczywiście będzie w ograniczonej mierze istotna. Jest na tyle dużo studentów polonistyki, żeby można było mieć poczucie, że ktoś się jednak twórczością literacką interesuje. Mnie najbardziej zajmuje to, co się dzieje z literaturą, kiedy wychodzi ona poza getto specjalistów. Towarzyszy mi przekonanie, że fabuła jest potrzebna, koniecznie potrzebna. (...) Nie wiem, w jakim nasze społeczeństwo jest stanie, ale sądzę, że ów stan pogorszyłby się znacznie, gdyby Lust zu fabulieren się wyczerpała, zgasła, zupełnie zanikła". Z okazji 65. rocznicy urodzin mistrza kung-fu, w bośniackim Mostarze oraz w Hongkongu odsłonięto pomniki Bruce’a Lee. Pomnik mostarski został zdewastowany już w pierwszą noc po odsłonięciu.