Kulka materii

Andy leży w heroinowym zamroczeniu na czerwonym pluszowym fotelu i opowiada o dezintegracji własnego życia: "Nie jestem nawet sumą swoich części".

02.12.2008

Czyta się kilka minut

Ryży blondyni nie powinni nosić różowych koszul. A jednak Sidney Lumet, obsadziwszy w nowym filmie Philipa Seymoura Hoffmana, ubiera go właśnie we fiolety i róże, tak że jego skóra wydaje się nabiegła krwią.

Hoffman gra tu Andy’ego, zdesperowanego pracownika agencji obrotu nieruchomościami. Zdefraudował pieniądze firmy, a za kilka dni rozpocznie się kontrola skarbowa. Jako że najszczęśliwsze chwile przeżył z żoną na wakacjach w Rio de Janeiro, planuje uciec tam i rozkręcić własny biznes. Pieniądze potrzebne na początek planuje zdobyć okradając razem z bratem Hankiem (Ethan Hawke) sklep jubilerski rodziców. Plan zawala się jednak od razu, z tragicznymi skutkami.

Sfuszerowany napad rabunkowy to nie jest dla Lumeta terra incognita: pamiętne "Pieskie popołudnie" (1975) stanowi być może najwybitniejszą filmową realizację tego tematu w ogóle. Aliści fuszerka w "Nim diabeł dowie się, że nie żyjesz" jest zaledwie punktem wyjścia. Fatalizm jest długofalowy i sięga patosu niemal szekspirowskiego.

Wyrzut wobec ojca za niesprawiedliwą dystrybucję miłości, pożądanie jego pieniędzy - te motywy sytuują braci Lumeta blisko "Braci Karamazow". Głównym tematem filmu jest jednak niesprawiedliwość biologii: Hank dostał od rodziców więcej miłości, bo jako dziecko był rozkosznie ładny, podczas gdy Andy okazał się zwalistym ryżym blondynem, który w pierwszej (szokującej) scenie podgląda sam siebie w lustrze w trakcie stosunku z żoną: tak jakby nie mógł uwierzyć, że seksowna kobieta (Marisa Tomei) godzi się na bliskość jego brzuchatego ciała.

Jest w tym filmie niesamowity obraz: Andy, w rozpiętej morelowej koszuli, leży w heroinowym zamroczeniu na czerwonym pluszowym fotelu i opowiada o dezintegracji własnego życia: "Nie jestem nawet sumą swoich części". Wygląda w tej scenie jak kulka materii. Kiedy wiele minut później zrozpaczony Andy rozsypuje dekoracyjne kamyki ustawione na szklanym stoliku, słyszymy dziesiątki stukotów i temat filmu zostaje ostatecznie wyartykułowany: nienawiść do własnego ciała, usypiana narkotykami i marzeniem o Rio, musi się zakończyć zupełną rozsypką. Przede wszystkim zaś ukierunkuje się na tego, kto to ciało począł - i jego właśnie sprowokuje do okrutnej zemsty. "Chwila ślepej rui", o której pisał Joyce jako o jedynym łączniku ojca z synem, okazuje się niemożliwa do uładzenia i zapomnienia - powiada Sidney Lumet.

NIM DIABEŁ DOWIE SIĘ, ŻE NIE ŻYJESZ - reż. Sidney Lumet, USA 2007, premiera: 28 listopada 2008 r.

Dziękujemy, że nas czytasz!

Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →

Dostęp 10/10

  • 10 dni dostępu - poznaj nas
  • Natychmiastowy dostęp
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
10,00 zł

Dostęp kwartalny

Kwartalny dostęp do TygodnikPowszechny.pl
  • Natychmiastowy dostęp
  • 92 dni dostępu = aż 13 numerów Tygodnika
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
89,90 zł
© Wszelkie prawa w tym prawa autorów i wydawcy zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów i innych części czasopisma bez zgody wydawcy zabronione [nota wydawnicza]. Jeśli na końcu artykułu znajduje się znak ℗, wówczas istnieje możliwość przedruku po zakupieniu licencji od Wydawcy [kontakt z Wydawcą]

Artykuł pochodzi z numeru TP 49/2008