Homo sovieticus między Jasną Górą a Wawelem" ukazał się w "Tygodniku Powszechnym" na początku lat 90. W ówczesnej euforii spowodowanej świeżo zdobytą wolnością tekst ten był zimnym prysznicem, który wywołał nerwowe reakcje publicystów i polityków. Zarzucano Tischnerowi m.in. niesprawiedliwe i zbyt łatwe uogólnienia, a nawet - kalanie własnego gniazda (!).

W uproszczonych analizach "cały" naród miał dość komunizmu, czemu dał wyraz w półwolnych wyborach w czerwcu 1989 r. Zło było w systemie, a ludzie byli odporni na to zło, nawet jeśli nie dawali temu wyrazu w działalności opozycyjnej. Skoro więc przyczyną wszelkiego zła był system komunistyczny, a "całe społeczeństwo" było przeciw i teraz ma nareszcie możliwość cieszenia się pełnią wolności, to po co straszyć bliźnich jakimś homo sovieticus? System upadł, a więc będziemy inni, lepsi, bo nie będzie już...