Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Najwspanialsza pieśniarka polska, wielki poeta rosyjski, no i autor muzyki, Andrzej Zarycki, z najlepszą może swoją kompozycją. Czwarty współtwórca arcydzieła, jakim jest "Cyganka", to Jerzy Pomianowski, tłumacz wiersza Osipa Mandelsztama. Teraz ów wiersz bez tytułu, zaczynający się od wersów, które w kompozycji śpiewanej przez Ewę Demarczyk pominięto ("Brnąłem wieczoru wczorajszego..."), otwiera tom przekładów poetyckich Pomianowskiego.
Rocznik 1921, pisarz, krytyk teatralny i publicysta polityczny, emigrant, wykładowca włoskich uniwersytetów, współpracownik Jerzego Giedroycia, po 1989 roku wrócił do kraju i redaguje skierowany do Rosjan periodyk "Nowaja Polsza". Tematami rosyjskimi zajął się z przypadku - po kampanii wrześniowej trafił do kopalni w Donbasie, później do Azji Środkowej, by na koniec odbyć w Moskwie studia medyczne. Przymusowe okoliczności umiał jednak spożytkować w taki sposób, że i my, czytelnicy, czerpiemy z nich niepomierne korzyści: stał się świetnym tłumaczem z rosyjskiego.
Do najważniejszych jego dokonań należy kongenialny przekład dzieł Izaaka Babla; swoją popularność w Polsce zawdzięcza ten pisarz właśnie Pomianowskiemu. Wymienić też trzeba opowiadania Antoniego Czechowa, utwory sceniczne Lwa Tołstoja, Michała Bułhakowa i Eugeniusza Szwarca oraz oczywiście "Krąg pierwszy" i "Archipelag Gułag" Aleksandra Sołżenicyna. No i wiersze różnych autorów - niezbyt liczne, ale za to bardzo smaczne.
Wydawnictwo Austeria, które przypomniało "Opowiadania odeskie" w tłumaczeniu Pomianowskiego oraz "Sodomę i Odessę" - "kronikę sceniczną" opartą na bablowskich motywach, wydało teraz antologię jego przekładów poetyckich, nie tylko z rosyjskiego. Tytuł, "Kontrabanda", ma - jak pisze we wstępie Pomianowski - znaczenie podwójne. Po pierwsze, wszyscy niemal prezentowani w niej autorzy byli prześladowani przez władze, a ich utwory trafiały na indeks. Przy czym nie były to manifesty polityczne, ale osobiste wyznania liryków (albo satyryków), którzy nie chcieli śpiewać w chórze. "Moi Niemcy ponieśli karę za kpiny z porządku, Rosjanie - za odstępstwo od obowiązujących tematów i norm". Po drugie - wiersze, które się tu znalazły, "wymagają dziś szmuglu, bo są niemodne: regularne, rytmiczne i zaopatrzone w rymy lub asonanse". Po trzecie - tłumacz pragnął "przemycić do uszu i oczu czytelnika" utwory, które go przejęły, uderzyły albo i rozbawiły.
Mamy więc dwoje największych: Mandelsztama i Annę Achmatową, z którą Pomianowski rozmawiał w 1946 roku, tuż przed atakiem ideologa Żdanowa, za sprawą którego poetka znalazła się znów na indeksie. Dalej: pojedyncze utwory Jelizawiety Połonskiej (dramatyczne podsumowanie epoki I wojny), Jarosława Smielakowa, Aleksandra Mieżyrowa, Borysa Słuckiego (rozliczeniowy wiersz z 1956 roku), Ilii Erenburga ("Okulary Babla"), Leonida Martynowa, Natalii Gorbaniewskiej pożegnanie Giedroycia i "Pieśń o żonie" Białorusina Anatola Sysa, okrutna wiwisekcja własnego narodu.
Część druga zawiera rzeczy lżejsze, poczynając od "Apteczki lirycznej doktora Ericha Kästnera", pisarza znanego u nas z doskonałych powieści dla młodzieży. Obok Kästnera Klabund, czyli Alfred Henschke, i zamordowany w Oranienburgu anarchista Erich Mühsam. Szkocki bard Robert Burns oraz znów Rosjanie: Puszkin, Aleksy K. Tołstoj, mistrz bajki Siergiej Michałkow i Wiera Inber z tragikomiczną historią mołojca Waśki. Ten zapis wieloletniej prywatnej przygody translatorskiej świetnie się czyta i można tylko powtórzyć za listem Piotra Skrzyneckiego: "Dzięki za wiersze, które są radością i światłem". (Wydawnictwo Austeria, Kraków-Budapeszt 2010, ss. 138.)
