Witold Lutosławski World Days – program

Między rocznicami urodzin i śmierci artysty, w ramach międzynarodowego projektu realizowanego co trzy lata, odbędą się koncerty, podczas których wykonane zostaną rozmaite dzieła mistrza. Pierwsza odsłona odbędzie się w 2023 roku, a więc czasie szczególnym – to wówczas przypadnie 110. rocznica urodzin kompozytora.

Witold Lutosławski zapisał się na kartach historii jako wielki polski kompozytor, dyrygent i pianista. Odznaczony został Orderem Orła Białego. Urodził się 25 stycznia 1913 roku w Warszawie w rodzinie ziemiańskiej mającej swą posiadłość w Drozdowie nad Narwią. Jego zainteresowanie sztuką przejawiało się już w latach dzieciństwa – wzrastał w tradycji rodzinnego muzykowania, otoczony nietuzinkowymi osobowościami. Tworzył w burzliwym dla Polski czasie, a wybuch II wojny światowej udaremnił wszelkie plany młodego, dobrze zapowiadającego się kompozytora. Po wojnie włączył się w działania Związku Kompozytorów Polskich, poświęcił się odbudowie polskiego życia muzycznego oraz organizacji Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień". Nowatorskie podejście i eksplorowanie możliwości brzmieniowych, oryginalne podejście do formy, a także doskonałe umiejętności w zakresie instrumentacji zapewniły Lutosławskiemu miejsce w panteonie najwybitniejszych polskich kompozytorów wszech czasów. Z jednej strony był on kontynuatorem tradycji, z drugiej zaś śmiało czerpał ze zdobyczy dwudziestowiecznej awangardy. Sylwetka Witolda Lutosławskiego oraz ogromnej wartości literatura muzyczna, jaką po sobie pozostawił, nieustannie inspirują kolejne pokolenia artystów i melomanów. Z tych powodów, chcąc uczcić pamięć zmarłego 7 lutego 1994 roku mistrza, jego imię nadano Filharmonii Wrocławskiej. Dwadzieścia lat później, od momentu powstania Narodowego Forum Muzyki, nadal pozostaje on patronem instytucji, która wraz z CD Accord  tworzy niepowtarzalną serię wydawniczą poświęconą temu kompozytorowi – Witold Lutosławski. Opera omnia – prezentującą wszystkie jego dzieła. Powstała ona z inicjatywy dyrektora NFM Andrzeja Kosendiaka, będącego pomysłodawcą projektu. W nagraniach wzięli udział uznani polscy i zagraniczni artyści, w tym m.in. Aleksandra Kurzak, Agata Zubel, Jacek Kaspszyk, Stanisław Skrowaczewski, Garrick Ohlsson i Jean Deroyer, a także zespoły NFM.

Idea projektu zakłada przede wszystkim promowanie twórczości Witolda Lutosławskiego. Propagatorami spuścizny kompozytora od lat są współcześnie działający wielcy artyści – m.in. Sir Simon Rattle czy Anne-Sophie Mutter. Witold Lutosławski World Days, to inicjatywa mająca na celu jeszcze szersze rozpowszechnienie twórczości mistrza. W ramach najbliższej odsłony wydarzenia na przełomie stycznia i lutego 2023 roku odbędą się cztery koncerty, podczas których na estradzie pojawią się muzycy światowego formatu, w tym m.in. zwycięzca VIII Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina – Garrick Ohlsson – czy ceniony australijski skrzypek oraz dyrygent, dyrektor artystyczny Australijskiej Orkiestry Kameralnej – Richard Tognetti. Wśród wykonawców nie zabraknie również muzyków należących do zespołów Narodowego Forum Muzyki – NFM Filharmonii Wrocławskiej pod dyrekcją maestra Giancarla Guerrero, NFM Orkiestry Leopoldinum, Lutosławski Quartet, LutosAir Quintet, a także chórów: Chóru Dziewczęcego NFM i Chóru Chłopięcego NFM. Spośród katalogu dzieł Lutosławskiego, w ramach projektu zabrzmią m.in. powstała na zamówienie Chicago Symphony Orchestra słynna III Symfonia, Partita, nawiązująca do przedklasycznej osiemnastowiecznej tradycji muzyki instrumentalnej, czy Livre pour orchestre, w którym artysta sięgnął po aleatoryzm kontrolowany. Twórczość Witolda Lutosławskiego to nie tylko symfonie czy koncerty instrumentalne, ale i dzieła przeznaczone dla najmłodszych. Piosenki dla dzieci jego pióra powstały w głównej mierze w okresie dziesięciolecia powojennego. Wybrane z nich zabrzmią podczas jednego z koncertów w ramach Witold Lutosławski World Days w wykonaniu Chóru Dziewczęcego NFM i Chóru Chłopięcego NFM pod dyrekcją Małgorzaty Podzielny.

Tylko muzyka. Witold Lutosławski World Days

27.01 pt. 19:00

NFM, Sala Główna

Program:

A. Holmès Andromède – poemat symfoniczny 

K. Szymanowski IV Symfonia koncertująca op. 60

*** 

W. Lutosławski III Symfonia 

Wykonawcy:

Giancarlo Guerrero – dyrygent

Garrick Ohlsson – fortepian

NFM Filharmonia Wrocławska

Witold Lutosławski World Days to szczególna inicjatywa upamiętniająca patrona Narodowego Forum Muzyki, wielkiego polskiego kompozytora – Witolda Lutosławskiego. Między rocznicami jego urodzin i śmierci w ramach międzynarodowego projektu cyklicznego odbędą się koncerty, podczas których wykonane zostaną największe dzieła mistrza. Tego wieczoru na estradzie wraz z NFM Filharmonią Wrocławską oraz maestrem Giancarlem Guerrero pojawi się zwycięzca VIII Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina – Garrick Ohlsson.

Augusta Holmès była francuską kompozytorką, której twórczość niesłusznie pozostawała zapomniana aż do początku XXI wieku. Obracała się w gronie największych kompozytorów dziewiętnastego stulecia – swoje umiejętności doskonaliła pod okiem Césara Francka, pozostawała także w bliskiej relacji z Ferencem Lisztem oraz Camillem Saint-Saënsem. Andromède – poemat symfoniczny jej pióra z 1883 roku – rozpocznie koncert. Następny utwór w repertuarze to IV Symfonia koncertująca op. 60 na fortepian i orkiestrę, którą Karol Szymanowski skomponował w ciągu zaledwie kilku miesięcy w 1932 roku. Mimo że dzieło zadedykował swemu przyjacielowi, wielkiemu pianiście Arturowi Rubinsteinowi, prawdopodobnie pisał je z myślą o sobie samym, choć zawodowym pianistą nie był.  „Z największą łatwością i ochotą pracuję nad tym Koncertem (jeszcze raz proszę o absolutny sekret, że to koncert – można mówić, że to IV Symfonia) i notabene mam wrażenie, że to będzie sztuczka pierwszej klasy" – pisał w liście do Zofii Kochańskiej i w rzeczy samej nie mylił się – prawykonanie kompozycji okazało się ogromnym sukcesem.

Wieczór zwieńczą dźwięki III Symfonii Witolda Lutosławskiego, powstałej na zamówienie Chicago Symphony Orchestra w latach osiemdziesiątych ubiegłego stulecia. Jej forma jest wynikiem doświadczeń kompozytora jako słuchacza zafascynowanego ekspansją symfoniki Ludwiga van Beethovena i Johannesa Brahmsa. Jednak modelem idealnym pozostawała dla niego symfonia Josepha Haydna, co odzwierciedla się w jego twórczości. Symfonia cechuje się oryginalnie przemyślaną dwuczęściową formą, w której część pierwsza ma przygotowywać na nadejście drugiej. Dzieło stało się przyczyną przyznania kompozytorowi podziemnej Nagrody Komitetu Kultury Niezależnej „Solidarności" za rok 1983.

Partita. Witold Lutosławski World Days

28.01 sob. 18:00

NFM, Sala Czerwona

Program:

G.F. Händel Concerto grosso A-dur op. 6 nr 11, HWV 329

W. Lutosławski Partita (oprac. R. Tognetti)

K. Szymanowski II Kwartet smyczkowy op. 56 (oprac. R. Tognetti)

***

L. van Beethoven IX Sonata skrzypcowa A-dur op. 47 „Kreutzerowska" (oprac. R. Tognetti)

Wykonawcy:

Richard Tognetti – skrzypce, prowadzenie

NFM Orkiestra Leopoldinum

Podczas kolejnego z koncertów w ramach Witold Lutosławski World Days na estradzie wraz z muzykami NFM Orkiestry Leopoldinum wystąpi ceniony australijski skrzypek oraz dyrygent Richard Tognetti, dyrektor artystyczny Australijskiej Orkiestry Kameralnej. Muzycy sięgną po dzieła zarówno z epoki baroku i klasycyzmu, jak i te bliższe współczesności.

Koncert rozpocznie Concerto grosso A-dur op. 6 nr 11 ze zbioru dwunastu concerti grossi powstałych w 1739 roku pióra Georga Friedricha Händla – niemieckiego kompozytora późnego baroku. Kunsztowna w wyrazie kompozycja poprzedzi Partitę Witolda Lutosławskiego, która pierwotnie przeznaczona była na skrzypce i fortepian, a zadedykowana została Pinchasowi Zukermanowi oraz Marcowi Neikrugowi. Niewiele później kompozytor stworzył także wersję orkiestrową, tym razem z myślą o legendarnej skrzypaczce – Anne-Sophie Mutter. Partita składa się z pięciu ogniw, z których wiodącą rolę przyjmują pierwsze (Allegro giusto), trzecie (Largo), a także piąte (Presto). Pozostałe z nich utrzymane są w stylu krótkich interludiów. Lutosławski na przestrzeni partytury sięga do przedklasycznej osiemnastowiecznej tradycji muzyki instrumentalnej.

II Kwartet smyczkowy op. 56 Karola Szymanowskiego skomponowany został jesienią 1927 roku z myślą o organizowanym przez Musical Fund Society z Filadelfii konkursie na kompozycję kameralną. Partytury nadesłali wówczas m.in. Igor Strawiński i Maurice Ravel czy Béla Bartók. Choć kwartet Szymanowskiego został finalnie odrzucony, dziś uznawany jest za jedną z najbardziej awangardowych kompozycji w bogatej twórczości artysty. Sonata A-dur op. 47 Ludwiga van Beethovena zwana „Kreutzerowską" swój przydomek zawdzięcza niezwykle wówczas cenionemu francuskiemu skrzypkowi Rudophowi Kreutzerowi. Uchodzi za jedną z najsłynniejszych, a zarazem najpotężniejszych sonat skrzypcowych w historii. Początkowo kompozytor poświęcił ją popularnemu wirtuozowi skrzypiec działającemu w Anglii – George'owi Augustusowi Polgreenowi Bridgetowerowi. Jednak niedługo po wspólnym prawykonaniu dzieła muzycy się poróżnili. Gdy Beethoven opublikował utwór, zawarł na nim inskrypcję z nazwiskiem Kreutzera, choć, jak na ironię, dzieła z nim nigdy nie wykonał.

Piosenki dla dzieci. Witold Lutosławski World Days

29.01 niedz.  18:00

Program:

W. Lutosławski

Wianki; Pożegnanie wakacji – dwie piosenki dla dzieci na głos z fortepianem

Bajka iskierki i inne piosenki dla dzieci na głos i fortepian

Nocny Marek i inne piosenki na głos i fortepian

Abecadło i inne piosenki dziecinne na głos i fortepian

Preludia taneczne na flet, obój, klarnet, fagot, waltornia, skrzypce, altówka, wiolonczela, kontrabas 

Cztery melodie śląskie na czworo skrzypiec (oprac. na kwartet smyczkowy M. Markowicz) 

Piosenki dziecinne na głos i zespół instrumentalny 

Partner Chóru Dziewczęcego NFM:

Wykonawcy:

Małgorzata Podzielny – dyrygent

Agnieszka Lewandowska-Gryś – fortepian

Chór Chłopięcy NFM

Chór Dziewczęcy NFM

Lutosławski Quartet:

Roksana Kwaśnikowska – I skrzypce

Marcin Markowicz – II skrzypce

Artur Rozmysłowicz – altówka

Maciej Młodawski – wiolonczela

LutosAir Quintet:

Jan Krzeszowiec – flet

Wojciech Merena – obój

Maciej Dobosz – klarnet

Mariola Molczyk - klarnet

Alicja Kieruzalska – fagot

Mateusz Feliński – róg

Twórczość Witolda Lutosławskiego to nie tylko symfonie czy koncerty instrumentalne, ale i dzieła przeznaczone dla najmłodszych. Piosenki dla dzieci jego pióra powstały w głównej mierze w okresie dziesięciolecia powojennego. Wybrane z nich zabrzmią podczas koncertu w ramach Witold Lutosławski World Days w wykonaniu młodych adeptów wokalistyki – Chóru Dziewczęcego i Chóru Chłopięcego NFM pod dyrekcją Małgorzaty Podzielny oraz Lutosławski Quartet i LutosAir Quintet. 

Swą twórczość dla dzieci kompozytor podzielił na dwie odrębne kategorie – dla dzieci słuchających muzyki i dla dzieci śpiewających – te zwykł określać mianem „piosenek dziecinnych". Do tej grupy przynależą m.in. Wianki i Pożegnanie wakacji napisane odpowiednio do słów pióra Stefanii Szuchowej i Lucyny Krzemienieckiej, a datowane na 1953 rok. „[Lutosławski] dał serię utworów, które weszły w krwiobieg życia muzycznego, wyznaczyły linię obowiązującego poziomu, nadały wysoki ton dziedzinie traktowanej czysto funkcjonalnie. Jest w nich prostota osiągnięta przez koncentrację, nierezygnowanie ze środków, użycie bogatego ich zespołu, ale aluzyjne, liczące na wrażliwość i inteligencję słuchacza. Znika każdy dźwięk, którego mogłoby nie być, faktura staje się krucho-roślinnie cieńka [sic!], za to w dwójnasób ważna: w najcichszym nawet piano brzmieć musi każda nuta, każda jest ważna" – podkreślał niegdyś polski muzykolog i teoretyk Mieczysław Tomaszewski. Trudno nie zgodzić się z jego słowami, bowiem ten obszar twórczości kompozytora do dziś stanowi istotne ogniwo dziecięcej literatury muzycznej.

Cztery melodie śląskie to z kolei wyraz zainteresowania Lutosławskiego polskim folklorem muzycznym. Choć pierwotnie były przeznaczone na czworo skrzypiec, tego wieczoru zabrzmią w opracowaniu na kwartet smyczkowy. Poprzedzą one Preludia taneczne z 1954 roku, będące ostatnim z cyklicznych dzieł Lutosławskiego. Cykl jest rodzajem pięcioczęściowej suity, również wyraźnie inspirowanej polską muzyką ludową. Lutosławski sam określił dzieło jako swe „pożegnanie z folklorem".

Livre pour orchestre. Witold Lutosławski World Days

03.02 pt. 19:00

NFM, Sala Główna

Program:

W. Lutosławski Livre pour orchestre

P. Vasks Vox amoris – fantazja na skrzypce i orkiestrę smyczkową 

***

J. Brahms III Symfonia F-dur op. 90

Wykonawcy:

Richard Tognetti – skrzypce, dyrygent

NFM Filharmonia Wrocławska

Ostatni z koncertów w ramach Witold Lutosławski World Days poprowadzi ceniony australijski skrzypek oraz dyrygent – Richard Tognetti, dyrektor artystyczny Australijskiej Orkiestry Kameralnej. Pod jego batutą muzycy NFM Filharmonii Wrocławskiej wykonają dzieła Witolda Lutosławskiego i Johannesa Brahmsa, ale i współczesnego twórcy – Pēterisa Vasksa. 

Livre pour orchestre Lutosławski skomponował w 1968 roku na zamówienie Bertholda Lehmanna – dyrygenta, a zarazem dyrektora muzycznego Orkiestry Miasta Hagen, który poprowadził wraz z jej muzykami prawykonanie utworu 18 listopada 1968 roku podczas festiwalu Hagener Musiktage. Tytuł dzieła – Księga na orkiestrę – nawiązuje do słynnej Livres pour clavesin François Couperina oraz Orgelbüchlein Johanna Sebastiana Bacha. Całość rozgrywa się w ciągu czterech Rozdziałów (fr. Chapitres) rozdzielonych trzema Intermediami. Kompozycja, w której Lutosławski sięgnął po osiągnięcia aleatoryzmu kontrolowanego, została entuzjastycznie przyjęta tak przez publiczność, jak i krytykę. Tadeusz A. Zieliński określił ją mianem arcydzieła, z kolei Stanisław Krukowski uznał ją za jedno z najświetniejszych dzieł współczesnej muzyki. W pierwszej części koncertu zabrzmi także Vox amaris Pēterisa Vasksa – fantazja na skrzypce i orkiestrę. „To utwór opowiadający o największej mocy na świecie – miłości" – podkreśla kompozytor.

Johannes Brahms skomponował III Symfonię latem 1883 roku podczas pobytu w Wiesbaden. Choć twórca był przeciwnikiem programowości w muzyce, jak na ironię entuzjaści jego symfonii nadawali im charakterystyczne podtytuły. Do III Symfonii przylgnęło miano „Heroicznej". Rzeczywiście z jej partytury pobrzmiewa pewnego rodzaju bohaterski ton, choć zgoła inny niż w symfonizmie Beethovena. Monumentalna symfonia była dla Brahmsa zarazem przestrzenią intymną, kompozytor wplótł bowiem w materiał dzieła liczne referencje. W jej partyturze Brahms zawarł swą dewizę „Frei aber froh" (pl. wolny, ale szczęśliwy), sięgając po zwroty akordowe mające ją akcentować: F-dur – As-dur – F-dur. Wprowadził również motyw przywodzący na myśl ten z III Symfonii „Reńskiej" Roberta Schumanna – swojego wieloletniego przyjaciela.