Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Czy nie przeceniamy jego roli? I czy rolę ostatniego przywódcy ZSRR można porównywać z rolą Jana Pawła II? - takie pytania padały na warszawskiej konferencji zorganizowanej na kanwie książki "Urbi et Gorbi" niemieckiego dziennikarza Joachima Jauera. "Jeden [Papież] rozpoczął zmiany, a drugi [Gorbaczow] do nich dopuścił. Obydwaj są dziś ikonami" - argumentował Jauer podczas dyskusji zorganizowanej przez wydawcę polskiej edycji jego książki i Fundację Konrada Adenauera.
Książka Jauera - przed 1989 r. korespondenta zachodnioniemieckiej telewizji w krajach Europy Środkowej - nosi podtytuł: "Jak chrześcijanie wpłynęli na obalenie reżimu komunistycznego w Europie Wschodniej". Jest to właściwie zbiór reportaży, opisujących burzliwy rok 1989, a także lata bezpośrednio go poprzedzające, widziane okiem zachodniego dziennikarza. Gdy padał komunizm, Jauer jeździł z kamerą do kolejnych krajów Europy Środkowej, w tym do Polski i na Węgry. W swej książce zawarł wiele z ówczesnych obserwacji; opisuje więc także wydarzenia, o których mało kto wie - jak np. niezwykłe schronienie dla uchodźców (najpierw z Rumunii, a potem z NRD), stworzone przez Csillę von Boeselager i księdza Imre Kozmę w Zugliget na Węgrzech. Jauer pisze: "W swoim pamiętniku Csilla von Boeselager zanotowała: »Jeszcze 14 sierpnia [1989] zadaliśmy niemieckim dyplomatom pytanie, iloma osobami i przez jak długi czas będziemy musieli się opiekować według ich szacunków. Odpowiedź była krótka i zwięzła: setkami, tysiącami, przez długie miesiące!«. W ciągu dwóch dni na terenie wokół kościoła koczował już tłum złożony z niemal tysiąca osób, kolejna setka znalazła schronienie w domach węgierskich rodzin". Tych wszystkich ludzi trzeba było nakarmić, dać im miejsce do spania itd. - co udało się dzięki dobrej woli mieszkańców Zugliget i determinacji obojga organizatorów. Takich miejsc, gdzie w 1989 r. "na dole" działa się Historia, było więcej.
Szczególną uwagę Jauer poświęca roli chrześcijan, duchownych i świeckich. Nie tylko katolików (bo np. w NRD komunizmowi sprzeciwiali się głównie ewangelicy), ale też katolików, w tym zwłaszcza - Jana Pawła II. Ciekawie zabrzmiało tu świadectwo Very Lengsfeld, przed 1989 r. działaczki opozycji w NRD, która podczas warszawskiej dyskusji tak mówiła o roli Jana Pawła II dla NRD-owskich opozycjonistów: "Opozycja w NRD nie byłaby możliwa bez wsparcia Kościoła ewangelickiego. Ale pod koniec lat 70. to Jan Paweł II był wzorem dla pastorów ewangelickich. Wzorem odwagi. A było to jeszcze przed Gorbaczowem".
Właśnie to spojrzenie na rolę chrześcijan w obaleniu komunizmu odróżnia książkę Jauera od innych, opisujących rok 1989. Niezwykłym walorem jest też spostrzegawczość autora, jako świadka wydarzeń. I choć wiele już o tamtym roku napisano, to wciąż są chwile, o których warto czytać na nowo. Jak choćby wezwanie do pojednania przez podziemnego duchownego Václava Malego w czasie Aksamitnej Rewolucji w Czechosłowacji. "Państwowa telewizja transmitowała demonstrację na żywo. Sternikiem tej manifestacji był ponownie jeden z rzeczników Karty 77, Václav Maly. Powitał dwóch milicjantów w mundurach, którzy odważyli się pokazać publicznie, mimo obawy przed obecnością kamer telewizyjnych. Bali się przede wszystkim dlatego, że wbrew rozkazom opuścili koszary. Na domiar złego na początku przywitano ich gwizdami. Powiedzieli, że chcieliby w imieniu wielu kolegów prosić ludzi tu, na placu, jak i w całym kraju, o wybaczenie za brutalną akcję wobec studentów. Václav Maly wziął mikrofon i wezwał tłum, by przebaczył milicjantom. Przekonywał, że tylko w ten sposób może dojść do pojednania".
JOACHIM JAUER "Urbi et Gorbi. Jak chrześcijanie wpłynęli na obalenie reżimu komunistycznego w Europie Wschodniej", Wydawnictwo Akcent, Warszawa 2011.
