Pojednanie jest możliwe

To, co Bóg uczyni na końcu czasów, będzie tak radykalne, że zaskoczy wszystkich: Żydów, chrześcijan, każdego człowieka.

13.03.2018

Czyta się kilka minut

Soborowa deklaracja „Nostra ­ aetate” z 28 października 1965 r. i żydowski dokument „Dabru emet” („Mówmy prawdę”), który ukazał się 10 września 2000 r., a opracowany został przez ponad 220 rabinów i intelektualistów żydowskich, czytane razem dają najpełniejszy obraz trudnych relacji chrześcijan z ich „starszymi braćmi w wierze” na przestrzeni wieków. Rodzi się dziś pytanie, dlaczego dopiero 35 lat po II Soborze Watykańskim ukazała się żydowska odpowiedź na deklarację „Nostra aetate”.


Czytaj także: o deklaracji "Dabru emet" w archiwalnym serwisie "TP"


Lepiej późno niż wcale, odpowiadają specjaliści po jednej i drugiej stronie.

„Zgłębiając tajemnice Kościoła ten Święty Sobór pamięta o więzi, jaką został duchowo złączony lud Nowego Przymierza z potomstwem Abrahama. Kościół bowiem Chrystusowy uznaje, iż początki jego wiary i wybrania znajdują się według Bożej tajemnicy zbawienia już u Patriarchów, Mojżesza i Proroków. (...) Dlatego też Święty Sobór, idąc śladami świętych Apostołów Piotra i Pawła, żarliwie zaklina chrześcijan, aby dobrze postępując wśród narodów (1 P 2, 12), jeśli to tylko możliwe i o ile to od nich zależy, zachowywali pokój ze wszystkimi ludźmi (Rz 12, 18) tak, by prawdziwie byli synami Ojca, który jest w niebie (Mt 5, 45)”.

Nauczanie soborowe powoli torowało sobie drogę do świadomości coraz to szerszych kręgów – najpierw elit, potem zwykłych wiernych Kościoła rzymskokatolickiego. Ekumenizm i dialog żydowsko-chrześcijański w Kościele też miały zagorzałych przeciwników w czasie trwania Soboru i długo jeszcze po jego zamknięciu. Nie inaczej było i jest po stronie żydowskiej odnośnie do dokumentu „Dabru emet” sprzed 18 lat. Istnieje na ten temat ogromna literatura, także w języku polskim.

Jak słusznie zauważył wybitny znawca tej problematyki David Novak – rabin z Toronto, filozof i teolog, współautor dokumentu „Dabru emet” – trudnością było nie tylko nowe rozumienie Żydów i judaizmu przez chrześcijan („Kto spotyka Jezusa, spotyka judaizm”, Jan Paweł II) oraz chrześcijaństwa przez Żydów, ale też pogłębione rozumienie chrześcijaństwa przez samych chrześcijan oraz judaizmu przez Żydów. To była i jest ciernista droga. Równocześnie musimy być świadomi, mówi rabin Novak, że nasze doktrynalne rozstrzygnięcia tak po jednej, jak i drugiej stronie są jedynie tymczasowe. To, co Bóg uczyni na końcu czasów, u kresu historii, będzie tak radykalne, że zaskoczy nas wszystkich: Żydów, chrześcijan i wszystkich innych ludzi. Taka jest płaszczyzna doktrynalna (teologiczna) dialogu.

A cóż powiedzieć o wymiarze historycznym, o zaciekłych sporach, tak w świecie, jak i w Polsce, które trwają i końca ich nie widać; ile gniewu, nienawiści, emocji, podejrzeń. Dla Żydów zwornikiem niejako dziejów Izraela jest Zagłada i trwanie – przetrwanie. Dla nas zaś tysiąc lat względnie pokojowego współistnienia Polaków i Żydów na naszych ziemiach, korzenie ludowego antysemityzmu, jego przejawy i skutki oraz niemożliwy już prawie do określenia stopień jakiejś współodpowiedzialności niektórych Polaków za zbrodnie niemieckich nazistów dokonane na terenie okupowanej Polski.

Dobrym tego przykładem są coroczne Dni Judaizmu w Kościele rzymskokatolickim w Polsce. W Białymstoku 16 stycznia 2003 r. Szewach Weiss powiedział: „Jaka szkoda, że spotykamy się dziś z judaizmem, a nie z Żydami, bo ich praktycznie w Polsce nie ma”. W innym kontekście postawiono mu pytanie: czy Polacy i Żydzi mogą zacząć wszystko na nowo? Przewodniczący Knesetu (1992-96), były ambasador Izraela w Polsce (2001-03), przyjaciel Polski, od lat daje świadectwo temu właśnie, że możemy zacząć na nowo, że pojednanie jest możliwe.

Podobne świadectwo dał w lutym 2004 r. były minister spraw zagranicznych Adam Daniel Rotfeld – urodzony w Przemyślanach 4 marca 1938 r., dziecko Holokaustu, uratowany w klasztorze studytów w Uniowie, pod Lwowem – w czasie uroczystości upamiętniającej bł. Emiliana Kowcza, kapłana Ukraińskiego Kościoła greckokatolickiego w Przemyślanach, zamęczonego na Majdanku (1944 r.), głównie za ratowanie Żydów.

Byłam naocznym świadkiem tych dwóch spotkań: Białystok 2003, Majdanek 2004 oraz wielu innych w Polsce i Europie.

Ostatnie wydarzenia wokół nowelizacji ustawy o IPN odbiły się echem na całym świecie, w Polsce dokonywały się zaś bez udziału Żydów, bo ich po prostu nie ma; pozostała po roku 1968 zaledwie znikoma garstka Polaków o żydowskich korzeniach. O, paradoksie!


Czytaj także: s. Maria Krystyna Rottenberg o nowelizacji ustawy o IPN


Wybitny politolog i socjolog francuski polskiego pochodzenia, Georges Mink, autor znakomitej syntezy naszych dziejów od roku 1914 do czasów najnowszych, w książce „Polska w sercu Europy”, udzielając wywiadu dla „Rzeczpospolitej” na temat antysemityzmu, kończy swą wypowiedź traumatycznym wspomnieniem losu swojego ojca, deportowanego z Paryża, więźnia obozu Auschwitz-Birkenau, torturowanego przez polskiego kapo, a uratowanego przez niemieckiego majstra będącego świadkiem wydarzenia. „Ten obraz – mówi prof. Mink – spowodował, że choć oczywiście znam proporcje, wiem, kto jest odpowiedzialny za Holokaust, i walczę z relatywizacją zbrodni nazizmu, to przecież zrozumiałem, że wtedy nie wszyscy Niemcy byli źli, a wszyscy Polacy dobrzy”.

Myślę, że gdybyśmy dzisiaj w Polsce umieli w głębi własnego serca i sumienia spokojnie, bez patosu, powiedzieć sobie: „nie wszyscy Niemcy byli źli, a nie wszyscy Polacy dobrzy”, nie doszłoby do tak gwałtownych i gorszących sporów wokół nowelizacji ustawy IPN, która właśnie weszła w życie. ©

S. MARIA KRYSTYNA ROTTENBERG należy do Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Służebnic Krzyża, założonego w 1918 r. przez Różę Czacką i związanego z Zakładem dla Ociemniałych w Laskach.

Dziękujemy, że nas czytasz!

Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →

Dostęp 10/10

  • 10 dni dostępu - poznaj nas
  • Natychmiastowy dostęp
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
10,00 zł

Dostęp kwartalny

Kwartalny dostęp do TygodnikPowszechny.pl
  • Natychmiastowy dostęp
  • 92 dni dostępu = aż 13 numerów Tygodnika
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
89,90 zł
© Wszelkie prawa w tym prawa autorów i wydawcy zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów i innych części czasopisma bez zgody wydawcy zabronione [nota wydawnicza]. Jeśli na końcu artykułu znajduje się znak ℗, wówczas istnieje możliwość przedruku po zakupieniu licencji od Wydawcy [kontakt z Wydawcą]

Artykuł pochodzi z numeru Nr 12/2018