Piąte przykazanie

„Czcij ojca twego i matkę twoją, aby przedłużone były dni twoje na ziemi, którą Bóg twój da tobie”.

05.07.2015

Czyta się kilka minut

Piąte przykazanie znajduje się na pierwszej tablicy, która w całości odnosi się do naszych związków z Bogiem. Druga tablica zawiera zalecenie odnoszące się do związków z innymi ludźmi. Związek z rodzicami jest przedłużeniem obowiązków wobec Haszem i do czci wobec Boga może być śmiało porównywany. Talmud dlatego uczy, że każdy z nas ma troje rodziców: Boga oraz ojca i matkę, i wszystkim im należy się niemal ten sam szacunek. A tym, którzy mają krytyczny stosunek do swoich rodzicieli i nie bardzo za co mają ich lubić czy cenić, księgi rabinackie zalecają: „Nawet jeśli jego ojciec jest grzesznikiem, należy do niego odnosić się z bojaźnią i czcią... Ten, kto przeszedł na judaizm, nie może wyrażać się bez szacunku wobec swojego nieżydowskiego rodzica”. W tej analogii między ojcem a Bogiem biblijni mędrcy idą niezwykle daleko. W Księdze Malachiasza znajdujemy takie słowa Boga: „Syn ma w uczciwości ojca, a sługa pana swego; jaźlim tedy ja ojcem, gdzie jest cześć moja” (1, 6). Z kolei od Jeremiasza wiemy, że Bóg błogosławił potomków Rechaba za to, że słuchali się swoich przodków i nie pili wina, i oni są przykładem na to, jak powinien postępować Izrael wobec swego Boga i ojca, i nie kłaniać się idolom. W obu wypadkach Bóg upomina się o to, by jak ojca go czcić i ojcem nazywać. Wydaje się, że rodzina stała nawet wyżej niż kult religijny.

Szacunek dla rodziców praktycznie oznacza, że trzeba podporządkowywać się niemal wszystkim rodzicielskim nakazom, choć są od tego pewne wyjątki. Jeśli rodzic każe ci się kłaniać przed idolami, nie gódź się na to, chyba że chcesz być apostatą. Wychodzić za mąż czy żenić się należy wedle własnego przekonania, a nie rodzicielskich wymagań. Generalnie, nie należy czynić niczego, co rodzice wymagają, a jest niezgodne z prawami religii. Nakazane jest, by czcić rodziców po śmierci, odmawiając za nich kadisz przez pierwsze jedenaście miesięcy i potem w każdą rocznicę zgonu. Z szacunku dla trudu ojca studiować należy Torę. Nie wolno rodziców przeklinać. Nie wolno odnosić się do nich arogancko. Rozmawiać należy z szacunkiem i nie mówić do nich na „ty” i po imieniu. Zakazane jest zajmowanie przy stole ich miejsca. Tych zasad tradycyjny judaizm wymienia niemało. Ale zawsze chodzi o jedno: rodzice są ziemskimi reprezentantami Boga.

Judaizm polega na przekazie z pokolenia na pokolenie prawd poznanych w Egipcie i w drodze do ziemi obiecanej. Od tego zależy trwanie Izraela. Troska rodziców to przede wszystkim nauczanie dzieci, wprowadzenie ich do judaizmu i żydowskich obyczajów. Rodzice dają życie i związek z przeszłością. Mają coś z kapłanów, nauczycieli i opiekunów. Midrasze uczą nas, że podwójny obowiązek miłości i szacunku istnieje w odniesieniu tylko do Boga i do rodziców.

Nagrodą za przestrzeganie tego nakazu jest długowieczność. Ale czy można wyglądać trwałej nagrody tu na ziemi? Odpowiedź Majmonidesa jest jednoznaczna: ostatecznej nagrody za pilne studia nad Torą i za przestrzeganie prawa oczekiwać należy w świecie przyszłym. Jeśli dostanie się nam coś miłego tu, za życia, to tylko po to, byśmy oddalili od siebie na pewien czas zmartwienia, choroby, biedę. Tego, co naprawdę ważne, teraz nie otrzymamy, chyba że w postaci dodatkowej miary mądrości w szabat. A to jest już bardzo wiele. ©

Dziękujemy, że nas czytasz!

Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →

Dostęp 10/10

  • 10 dni dostępu - poznaj nas
  • Natychmiastowy dostęp
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
10,00 zł

Dostęp kwartalny

Kwartalny dostęp do TygodnikPowszechny.pl
  • Natychmiastowy dostęp
  • 92 dni dostępu = aż 13 numerów Tygodnika
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
89,90 zł
© Wszelkie prawa w tym prawa autorów i wydawcy zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów i innych części czasopisma bez zgody wydawcy zabronione [nota wydawnicza]. Jeśli na końcu artykułu znajduje się znak ℗, wówczas istnieje możliwość przedruku po zakupieniu licencji od Wydawcy [kontakt z Wydawcą]
(1951-2023) Socjolog, historyk idei, publicysta, były poseł. Dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego. W 2013 r. otrzymał Nagrodę im. ks. Józefa Tischnera w kategorii „Pisarstwo religijne lub filozoficzne” za całokształt twórczości. Autor wielu książek, m… więcej

Artykuł pochodzi z numeru TP 28/2015