Na skróty

“Przeżycie wydarzeń 1980 roku było przeżyciem jedności społecznej na skalę chyba bez precedensu w historii. Wszyscy wierzyli, że jesteśmy razem, że jest nas dziesięć milionów. I można wspominać to z pewnym osłupieniem, że ta masa tak doszczętnie gdzieś się rozpłynęła, znikła, sczezła; był tłum, nie ma nikogo. Ale można też melancholijnie westchnąć, że tak naprawdę nikt nie miał pomysłu, jak to poczucie wspólnoty - a dziś wspomnienie wspólnoty - ocalić, podtrzymać, nadać mu nową formę. (...) Nasza sztuka w ogóle nie najlepiej sobie radziła z tworzeniem legend pozytywnych, z przetwarzaniem radosnych - tak rzadkich w naszej historii wydarzeń. Myśmy się wąsko wyspecjalizowali w opiewaniu klęsk i przekuwaniu ich w moralne zwycięstwa - pisze w “Dialogu" Teresa Bogucka. - Jesteśmy nastrojeni na klęskę, inteligencka mysia skromność zestraja się z chamską zawiścią. Przecież na pytanie: »co słychać« nie potrafimy odpowiedzieć inaczej niż minorowym »stara bieda«, a stosunek do świata sięga od takich podstawowych zachowań aż po sposób opisywania rzeczywistości. Proszę otworzyć dowolną gazetę na przykład w dziale wiadomości lokalnych. Z każdej notki wynika, że wszystko jest do kitu, cokolwiek by zrobiono. Zamknęli ulicę na remont - źle, bo korki, nie zamknęli - źle, bo kiedyś trzeba ją wreszcie wyremontować; pomalowali budynek - źle, bo wydali publiczne pieniądze, nie pomalowali - źle, bo brudny. Dziwić się tu ludziom, że nie cieszą się z sukcesu, jakim było odzyskanie wolności w 1989 i wybicie się Polski na najlepszą sytuację na mapie świata w skali, śmiem twierdzić, tysiąclecia? (...) Wydaje mi się, że nie ma dziś szansy na odbudowę legendy »Solidarności«". Nie jej mitu - po prostu na oddanie jej hołdu, na jaki zasłużyła. (...) Być może do czasu: żaden naród nie wytrzyma długo w nihilizmie wobec własnych osiągnięć". W nowym numerze miesięcznika (2005, nr 9) znajdziemy także m.in. scenariusz musicalu o... strajku w Stoczni Gdańskiej; esej Grażyny Stachówny “Dawcy szczęścia" poświęcony “charyzmatycznym bohaterom filmowym" (Agnieszka z “Człowieka z marmuru" i “Człowieka z żelaza", Franz Maurer z “Psów" oraz bohater komedii “Kiler"), a także dyskusję o bohaterze naszych czasów. W wieku 83 lat zmarła w Warszawie Stefania Woytowicz, znakomita sopranistka, wykonawczyni dzieł Szymanowskiego i Góreckiego. Ogłoszono tytuły siedmiu książek-finalistek nagrody Nike (Anna Bikont: “My z Jedwabnego", Ryszard Kapuściński: “Podróże z Herodotem", Hanna Krall: “Wyjątkowo długa linia", Ewa Kuryluk: “Goldi", Tadeusz Różewicz: “Wyjście", Andrzej Stasiuk: Podróż do Babadag", Dariusz Suska: “Cała w piachu"). W Warszawie rozpoczął się I Międzynarodowy Festiwal Muzyczny “Chopin i jego Europa" zorganizowany przez Narodowy Instytut Fryderyka Chopina we współpracy z Filharmonią Narodową. Festiwal - wśród gości którego są m.in. Krzysztof Jabłoński, Dang Thai Son, Janusz Olejniczak oraz Orkiestra XVIII wieku pod dyrekcją Fransa Brüggena - zapowiadaliśmy już w “Skrótach". Więcej - wkrótce w “Tygodniku". W czasie wrześniowego Zjazdu Fizyków Polskich odbędzie się prawykonanie utworu Wojciecha Kilara “Sinfonia de motu" (“Symfonia o ruchu"), skomponowanego dla uczczenia Międzynarodowego Roku Fizyki. Symfonię - wykorzystującą fragmenty “Boskiej Komedii" - będzie też można wysłuchać podczas festiwalu Wratislavia Cantans. 9 września rozpoczyna się 40. Międzynarodowy Festiwal Wratislavia Cantans. Wśród gości m.in. Jordi Savall z zespołem Hesperion XXI, baryton Jose van Damm, kantor Joseph Malovany oraz The English Concert ze skrzypkiem Andrew Manzem. Krzysztof Penderecki przedstawi “Polskie Requiem", uzupełnione częścią napisaną po śmierci Jana Pawła II. Program 1 TVP zaprezentował film “Solidarność, Solidarność...", zrealizowany z inspiracji Andrzeja Wajdy przez trzynaścioro reżyserów zbiór dziesięciominutowych nowel, związanych tematycznie z czasami i legendą Związku. “Rozmaite poetyki, konwencje, chwyty; gorycz, przekora, złośliwość, satyra i karykatura. Sporo zabawy, ale więcej pesymizmu" - pisze w “Rzeczpospolitej" Jerzy Wójcik. “Krytycy mają prawo analizować »Słoje zadrzewne« w ten sposób, jednak w moim wypadku absolutnie nie chodzi o to, żeby wpisać siebie w apokryf i przejść drogę Chrystusa. Tym bardziej nie ustawiam w tej pozycji narodu polskiego, bo to już romantyzm zrobił. Polska Chrystusem Narodów? To już wszystko było! Nie, filozoficznym podłożem mojej książki jest naprawdę Heideggerowska koncepcja zakładająca, że świata nie ma, bo on się cały czas staje; nie ma gotowej religii, bo ona się nieustannie rodzi; nie ma gotowej kultury, bo ona się rozwija. W tym sensie zbliżam się tu do Heideggerowskiej formuły »Die Welt ist nicht, sonder weltet«, która zafascynowała mnie już wiele lat temu. Po polsku to znaczy mniej więcej »Świata nie ma, świat się świeci« (czyli właśnie staje się światem)" - “Rzeczpospolita" drukuje pochodzącą z 2000 r. rozmowę z Tymoteuszem Karpowiczem, którą ze zmarłym w czerwcu tego roku poetą przeprowadził Stanisław Bereś. Wejdzie ona w skład przygotowywanej przez Beresia drugiej części jego “Historii literatury polskiej w rozmowach". Kwartalnik “Krytyka Polityczna" i gdański Instytut Sztuki Wyspa zorganizowały w Gdańsku międzynarodową konferencję “ARTE.AKT: Polityczny potencjał sztuki". “Zasadniczą intencją konferencji - tłumaczyli organizatorzy - jest rekonstrukcja mechanizmu zawłaszczania kultury, a szczególnie sztuki, przez politykę oraz sprawdzenie, na ile sztuka we współczesnej Polsce faktycznie wpływa na rzeczywistość społeczną i w jakich warunkach warto myśleć o niej jako o współczesnym instrumencie działania politycznego". Wśród uczestników byli m.in. Irit Rogoff, Therese Kaufmann, Stefan Nowotny, Aneta Szyłak, Dorota Monkiewicz, Kinga Dunin, Sławomir Sierakowski, Edwin Bendyk oraz artyści: Grzegorz Klaman, Marek Sobczyk, Grupa Twożywo... Więcej informacji: oraz W Łazienkach Królewskich otwarto wystawę “Warszawa. Jesień 1939", prezentującą fotografie anonimowego autora (prawdopodobnie żołnierza niemieckiego). W Muzeum Sztuki w Łodzi można oglądać wystawę “Łódź Getto", ukazującą życie getta w latach 1940-44 na zdjęciach Henryka Rossa (1910-91). Na zakończonym w Błażejewku pod Poznaniem zjeździe miłośników fantastyki Polcon 2005 przyznano doroczną Nagrodę im. Janusza Zajdla. Otrzymali ją Jacek Dukaj (za powieść “Perfekcyjna niedoskonałość") i Anna Brzezińska (za opowiadanie “Wody głębokie jak niebo"). Eric Clapton wydał pierwszą od 5 lat płytę studyjną z nowymi utworami - album “Back Home". Pod koniec września do sklepów trafi nowa płyta zespołu Świetliki, “Las putas melancolicas", na której roli wykonawcy podjął się... Bogusław Linda. “Zawsze czepiano się, że piszę ciągle o sobie, krążę wokół problematyki papierosa i kieliszka wódki - zwierza się “Rzeczpospolitej" Marcin Świetlicki. - I oto pojawił się nowy wokalista, który moje wiersze zobiektywizował i zuniwersalizował". Zapewne najbardziej spektakularnym wydarzeniem rynku reklam jesiennej Polski będzie kampania reklamowa Polskiej Telefonii Komórkowej Centertel, informująca o zmianie marki Idea na Orange. Na świecie z usług Orange korzysta ok. 56 milionów klientów. Nieoficjalnie mówi się, że jednym z wydarzeń towarzyszących kampanii mógłby być koncert Stinga na warszawskim Bemowie.