Na skróty

W wieku 84 lat zmarł pianista Rubén González, współtwórca słynnej grupy Buena Vista Social Club. Jeden z najwybitniejszych muzyków przedrewolucyjnej Kuby, został na nowo “odkryty" przez Ry Coodera i wziął udział (obok m.in. Ibrahima Ferrar i Compaya Segundo) w sesji nagraniowej, która zaowocowała legendarną płytą “Buena Vista Social Club" (1997). Grał na kolejnych płytach zespołu, wydał też dwa solowe albumy i wystąpił w dokumentalnym filmie Wima Wendersa. W wieku 96 lat zmarł Janusz Pajewski, nestor historyków polskich, profesor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, autor m. in. “Historii powszechnej 1871-1918", “Odbudowy państwa polskiego 1914-1918" i monografii I wojny światowej. W wieku 79 lat zmarł Adam Jerzy Miłobędzki, historyk architektury, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, członek czynny PAU, autor m.in. wielokrotnie wznawianego “Zarysu dziejów architektury w Polsce" oraz pomnikowego opracowania “Architektura polska XVII wieku". W wieku 75 lat zmarł Czesław Hernas, historyk literatury, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego, autor m.in. klasycznej syntezy akademickiej poświęconej literaturze polskiego baroku. J.M. Coetzee odebrał literacką Nagrodę Nobla. W polskich księgarniach dostępne są dwie powieści południowoafrykańskiego pisarza: “Hańba" i “Czekając na barbarzyńców". “Dziś ideologie są już po stronie przegranej. Rodziny tamże. Modernistyczne pozy sztuki też. Zwycięzcą, demonem-uwodzicielem jest rynek. Tak jak politycy potrzebują głosów młodych, a czasem także ich pięści, tak rynek potrzebuje szybkich pieniędzy w kieszeniach młodych. Młodzi wydają je łatwo, są łapczywie spragnieni towarów, które ich wyróżniają. Dlatego rozwija się rynek wyrobów młodzieżowych, usług dla młodzieży. Aby zagarnąć gorące i szybkie pieniądze młodych, w mediach trwa festiwal promocji młodzieżowych subkultur. Rosnący indywidualizm i zastępowanie kultury surogatami prowadzi do osłabienia poczucia sensu i tłumienia postaw twórczych - diagnozuje Piotr Wojciechowski w najnowszym numerze “Więzi", poświęconym współczesnej duchowej, kulturalnej i politycznej niedojrzałości. - Polacy żyją w cieniu ikony »starego ojca« - Jana Pawła II. Boją się zostać sami, ale jednocześnie nie potrafią skorzystać z tego czasu, który był im dany na dojrzewanie, dorastanie. Woleliby przed światem encyklik schować się między kartki »Ferdydurke«, ich życie społeczne i polityczne toczy się na poziomie opisanej przez Gombrowicza rodziny Młodziaków". Minęło 13 lat od śmierci Tadeusza Kantora. W warszawskiej galerii Foksal otwarto wystawę “Z »Wielopola, Wielopola«"; w Krakowie, w Archiwum Cricoteki, można oglądać “Lekcje Mediolańskie", rysunki Kantora z roku 1986, świadectwo jego pracy ze studentami szkoły aktorskiej w Mediolanie. W oprac. Zbigniewa Barana ukazał się zbiór tekstów archiwalnych “Pierścień »Balladyny«. Gra z Teatrem Podziemnym Tadeusza Kantora", zawierający m.in. wypowiedzi Jana Józefa Szczepańskiego i Jerzego Turowicza. Na Uniwersytecie Warszawskim odbyła się konferencja z okazji przypadającej 27 grudnia 50. rocznicy śmierci Juliana Tuwima. Wygłoszony tam tekst Michała Głowińskiego opublikujemy w najbliższym numerze. Nagrodę im. Henryka Wereszyckiego i Wacława Felczaka, przyznawaną od 2001 roku w Krakowie za prace naukowe poświęcone dziejom Europy Środkowo-Wschodniej w XIX i XX wieku (w tym roku brano pod uwagę wyłącznie prace spoza Polski), otrzymał czeski badacz Jan Němeček za książkę o próbie zawiązania konfederacji polsko-czechosłowackiej, podjętej podczas II wojny przez władze emigracyjne obu krajów. Wyróżniono Włocha Alberto Bascianiego za książkę o konflikcie bułgarsko-rumuńskim wokół Dobrudży. Nagrody Fundacji Władysława i Nelli Turzańskich (Toronto) otrzymali poetka i eseistka Anna Frajlich, reżyser i teatrolog Kazimierz Braun oraz historyk i krytyk literatury Marian Kisiel. W 25-lecia istnienia Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa odbyła się uroczysta sesja na Wawelu z udziałem prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego. 30-lecie istnienia obchodziła Akademia Ruchu, założona przez Wojciecha Krukowskiego alternatywna grupa teatralna, znana m.in. ze spektaklu “Życie codzienne po Wielkiej Rewolucji Francuskiej" (1979). W warszawskim Centrum Sztuki Współczesnej, w ramach festiwalu “Rozdroże 2003", odbyła się prezentacja najnowszego spektaklu Akademii - “Jak śnimy, że żyliśmy. Tylko jedna godzina", w którym aktorzy przebrani za misie panda oglądają telewizję, sadzą rośliny, grzebią w śmieciach... Najnowszy numer “Literatury na Świecie" (9-10/2003) poświęcony jest Haroldowi Bloomowi (ur. 1930), amerykańskiemu krytykowi i teoretykowi literatury, obrońcy kulturowego “Kanonu Zachodu" przed próbami jego zakwestionowania z pozycji feministycznych czy multikulturowych, twórcy głośnej teorii “lęku przed wpływem" (książka o tym tytule z 1973 r. to jedyne dzieło Blooma dostępne w języku polskim), mającego determinować twórczość poetów nowożytnych. “Literatura..." przynosi m.in. fragmenty prac Blooma oraz szkice na jego temat Paula de Mana i Richarda Rorty’ego. “Najgłupszym sposobem obrony Kanonu Zachodu - pisze Bloom - jest upieranie się przy tym, że ucieleśnia on siedem głównych cnót, które rzekomo tworzą zbiór naszych normatywnych wartości i demokratycznych zasad. Jest to oczywiście nieprawda. Najwięksi pisarze Zachodu są wywrotowi w stosunku do wszystkich wartości, zarówno naszych, jak i swoich własnych. (...) Czytanie w służbie jakiejkolwiek ideologii w ogóle nie jest czytaniem. Doświadczanie mocy estetycznej uczy nas, jak z samym sobą rozmawiać i jak samego siebie tolerować. Prawdziwy pożytek z lektury Shakespeare’a, Cervantesa, Homera, Dantego, Chaucera i Rabelais’go polega na dostarczaniu pożywki dla naszego rozrastającego się wewnętrznego ja. Wszystkim, co może nam dać Kanon Zachodu, jest umiejętność czynienia właściwego użytku z naszej samotności, której ostatecznym kształtem jest konfrontacja z własną śmiertelnością." W warszawskim Domu Aukcyjnym Sztuka oglądać można “Theatrum Corporis", wystawę prac Stasysa Eidrigeviciusa. Podczas VII Festiwalu Filmu Niemego w Krakowie pokazano m in. “Męczeństwo Joanny d’Arc" Dreyera oraz filmy Griffithsa, Chaplina i Langa. Pokazom towarzyszyła muzyka w wykonaniu m.in. Tomasza Stańki. W Radomiu odbył się III Tydzień Sztuk Odważnych, organizowany przez Adama Srokę, reżysera i dyrektora radomskiego Teatru Powszechnego. “Ten konkurs (...) odegrał kluczową rolę w odnowie polskiego dramatu - pisze w “Gazecie Wyborczej" Roman Pawłowski. - Afery korupcyjne, narkomania, destrukcyjny wpływ mediów, bezrobocie - te problemy dramaturdzy pokazują z perspektywy pojedynczego człowieka". Tymczasem w “Rzeczpospolitej" Elżbieta Baniewicz poddaje fundamentalnej krytyce współczesną polską dramaturgię tego nurtu: “rejestracja przejawów okrucieństwa i przemocy, rozpadu więzi rodzinnych i międzyludzkich nie przynosi wiedzy bogatszej niż społeczny reportaż, bo nie wynika z autopsji. Autor przeważnie rozpisuje na dialogi i sytuacje to, co czyta lub ogląda w telewizji". We wrocławskim Muzeum Narodowym trwa wystawa “Zabawy przyjemne i pożyteczne" - pokaz wykonanych wspólnie przez Tadeusza Różewicza i Eugeniusza Geta-Stankiewicza żartobliwych rzeźb (jak “Piosenkarka Madonna śpiewa, pisze bajki dla dzieci, dziennik i pamiętniki"). Zwycięzcą międzynarodowego konkursu projektów filmów dokumentalnych, organizowanego przez kanał telewizyjny “Planete", został Bartek Konopka, ur. w 1972 r. reżyser i filmoznawca. Jego film “Koza wędrowniczka" zostanie zrealizowany z funduszy “Planete" i zaprezentowany podczas 54. Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Berlinie. Kanwą dokumentu o współczesnej polskiej wsi będą losy... kóz, przekazanych rodzinom korzystającym z pomocy opieki społecznej. Ludwik Margules, polski reżyser teatralny, otrzymał meksykańską Narodową Nagrodą Nauki i Sztuki. Margules przebywa w Meksyku od 1957 r., założył kompanię teatralną “El Foro", jest wykładowcą uniwersyteckim. W Warszawie wystąpiła Erykah Badu, znana wokalistka soul. Wokalista The Rolling Stones, Mick Jagger odebrał tytuł szlachecki z rąk królowej Elżbiety II. Włoski muzyk Marian Apicella wydał płytę z piosenkami do słów... Silvio Berlusconiego, premiera Włoch.