Przeczytałem interesujący tekst Joanny Wawrzyniak “Recycling" (“TP" nr 36/03) - opis litewskiego parku wolnostojących pomników pozostałych po okresie sowietyzacji. Poznawałem Litwę na różnych etapach historii. Ostatnio dwukrotnie widziałem park Grűtas oraz muzeum martyrologii w podziemiach sądów na byłej ulicy Mickiewicza w Wilnie. Grűtas, mniej wstrząsający w wymowie, jest ważnym miejscem, w którym przypominana jest codzienność sowieckiego kraju. To, co odeszło z ulic Wilna i innych miast, a o czym łatwo się zapomina. Nie jest to miejsce dla intelektualistów, ale park okazał się ważnym i popularnym ośrodkiem na Litwie. Za parę lat, kiedy znikną z miast ostatnie ślady czerwonej przeszłości, jego znaczenie okaże się jeszcze istotniejsze. Wystawa mówi m.in., że w obcej służbie znaleźli się nie tylko zdrajcy, ale i ci, którymi Litwa mogła się szczycić jako wybitnymi artystami. Wszystkie obiekty opatrzono obszernymi objaśnieniami w językach litewskim i angielskim. W osobnym baraku stworzono ciekawą wystawę literatury propagandowej i bibelotów. Park Grűtas może wydawać się zbyt nachalnym i teatralnym pomysłem przypomnienia, np. wywózek ludności przez postawienie wagonu towarowego z tamtych czasów, rozciągnięcia drutów kolczastych i głośników nadających sowiecką muzykę. Ma to jednak znaczenie.