Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Cała trzynastka nosiła imiona na A (od Abigail do Aurelii). Dorastał w Kosciusko County w stanie Indiana, do szkoły chodził w mieście Warsaw... Niczego nie zmyślam, choć sam Ambrose Bierce (1842–1913?) może się chwilami wydawać postacią wymyśloną. Żołnierz, dziennikarz i autor świetnych opowiadań, w których z okrutnym realizmem pokazał wojnę secesyjną (walczył po stronie Unii). Mistrz horroru i czarnego humoru, zgryźliwy impertynent, sceptyk i cynik. Wypalony i rozgoryczony, w wieku 71 lat ruszył w podróż szlakiem bitew, w których kiedyś uczestniczył, a w listopadzie 1913 przekroczył granicę ogarniętego wojną domową Meksyku. Gdzie, kiedy i jak zakończył życie, do dziś nie wiemy, hipotez jest wiele, Carlos Fuentes poświęcił jego domniemanym losom powieść zekranizowaną w 1989 roku, z Gregorym Peckiem w roli Bierce’a.
„Diabli dykcjonarz”, powstający długo i w ostatecznej wersji opublikowany w 1910 roku, jest najważniejszym dziełem pisarza, w 200-lecie amerykańskiej Deklaracji Niepodległości znalazł się na liście „100 arcydzieł amerykańskiej literatury” jako jedyny utwór satyryczny. Słowo „satyra” jest zresztą zbyt mało pojemne – chodzi przecież o gorzki owoc całożyciowego doświadczenia, a zarazem dzieło wywrotowe, rozprawiające się z ludzkimi ułudami. „Każde hasło tej książki – pisze Mateusz Kopacz – ma za zadanie namieszać w głowie czytelnika”. Czy dlatego dotychczas przetłumaczono na polski jedynie fragmenty? Kopacz wskazuje inny powód: trudności przekładu, w tym niejasne konteksty historyczne, gry słowne, stylizacje, kryptocytaty, a także wiersze wplecione w niektóre hasła. Przypisy tłumacza zajmują ponad 150 stron!
Dla zachęty kilka z przeszło półtora tysiąca haseł: „Cynik – podlec, któremu wadliwy wzrok każe widzieć rzeczy takimi, jakie są, a nie jakimi powinny być”; „Grób – miejsce, w którym zmarli oczekują nadejścia studenta medycyny”; „Konserwatysta – polityk rozkochany w obecnym bezprawiu, w odróżnieniu od liberała, który pragnie je zastąpić nowym”; „Przebaczenie – podstęp, by uśpić czujność winowajcy i następnym razem złapać go na gorącym uczynku”. I jeszcze: „Religia – córka Nadziei i Strachu, wyjaśniająca Ignorancji naturę Niepoznawalnego”. Owocnej lektury! ©℗
Ambrose Bierce, DIABLI DYKCJONARZ, przeł. Mateusz Kopacz. Korporacja Ha!art, Kraków 2019, ss. 576.
