Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Mitologizacja dziejów tamtej Polski była nieuchronna. W czasach PRL władze i urzędowi historycy intensywnie pracowali nad "czarną" legendą II RP; u swych początków Polska Ludowa przedstawiana była jako przeciwieństwo Międzywojnia - biednego, z napięciami społecznymi i etnicznymi, z analfabetyzmem itd.; w tym przeciwieństwie szukano legitymizacji dla nowego systemu. Z biegiem lat nachalność propagandy słabła, a pola wolności badaczy się powiększały, ale pół wieku komunizmu zrobiło swoje. Z drugiej strony - jak pisze Wojciech Morawski - II RP "mimo błędów, jakie popełniła, w świadomości Polaków dorastających w PRL funkcjonowała jako mit, idealizowany tym bardziej, im bardziej oficjalna propaganda próbowała go poniżyć i zdyskredytować". Z tym że "biała" legenda umniejszała z kolei "czarne" karty.
Dziś Polska międzywojenna nadal funkcjonuje w pamięci zbiorowej często w postaci zmitologizowanej - tyle że teraz częściej jest to legenda "biała". Tym cenniejsze publikacje, wcale nie tak liczne (okres międzywojenny nie cieszy się popularnością wśród historyków), które opisują II RP "ponad potępieniem i apologią". Spośród publikacji, które ukazały się ostatnio w związku z 90. rocznicą roku 1918, odnotujmy trzy.
Pierwsza to encyklopedia PWN "Polska niepodległa": 600-stronicowe kompendium dziejów II RP, nieograniczające się do polityki, ale obejmujące też życie społeczne, gospodarkę, kulturę, naukę, kwestie etniczne, nawet sport. Każdy z 9 rozdziałów tematycznych poprzedza artykuł, a tom uzupełniają materiały źródłowe: np. tekst traktatu wersalskiego z 1919 r., kolejnych konstytucji czy ustawy z 1938 r. "o ochronie imienia Józefa Piłsudskiego".
Także w wydawnictwie PWN ukazała się książka ekonomisty Wojciecha Morawskiego o historii finansów (a przez nie także gospodarki) II RP. To lektura obowiązkowa dla tych, którym w umysłach pokutuje "czarna" legenda: o Polsce nędzy, bezrobocia itd. Mało kto zdaje sobie sprawę - pisze Morawski - że choć II RP trwała krótko, na okres ten przypada kilka epok w dziejach finansów i gospodarki Europy. A możliwości działania premierów i szefów resortów skarbu ograniczał nie tylko kontekst międzynarodowy, ale też geopolityka: położenie między wrogimi Niemcami i ZSRR. Fakt, że np. w 1924 r. udało się zdławić hiperinflację i wprowadzić mocnego złotego, był niemal cudem. Co nie znaczy, że nie miał on swej ceny.
Z kolei Ośrodek KARTA zajął się powstawaniem Niepodległej z "perspektywy żaby". Album "Rok 1918" pokazuje wydarzenia od stycznia do grudnia 1918 r. przez wspomnienia ludzi niezwykłych i całkiem zwyczajnych, zilustrowane nieznanymi dotąd szerzej zdjęciami, plakatami itd. Obok wielkich są tu zdarzenia codzienne, nastroje, emocje. To zresztą kolejna taka publikacja KARTY: wcześniej ukazały się m.in. "Rok 1920" czy "Karnawał z wyrokiem" (o latach 1980-81).
"Polska niepodległa. Encyklopedia",
Wydawnictwo Naukowe PWN.
Wojciech Morawski "Od marki do złotego.
Historia finansów Drugiej Rzeczypospolitej", Wydawnictwo Naukowe PWN.
"Rok 1918. Odzyskiwanie Niepodległej",
album Ośrodka KARTA.
