Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Kiedy się choć trochę zastanowić nad tymi paru słowami, wzbudzają grozę i protest. Bo tak jak największym cudem jest fakt, że od początku istnienia rodzaju ludzkiego na ziemi po jego nieprzewidywalny jeszcze koniec każdy przychodzący na świat człowiek był, jest i będzie niepowtarzalny, osobny, inny - tak nie sposób pogodzić się z drugim faktem, że znikał ze świata tak, jakby nie znaczył nic, jakby mogło go nigdy nie być. A przecież tak właśnie dzieje się od początku. Nie tysiące, ale miliony i miliony giną "bez śladu, bez pamięci". A to musi wywoływać albo bunt, albo wiarę, że jest taki wymiar, w którym i ślad, i pamięć, i obecność są w jakiś rozstrzygający sposób każdej istocie ludzkiej przyznane.
Zapuszczam się w te karkołomne rozważania z przyczyny bardzo skromnej: z doświadczanej ciągle i ciągle potrzeby pamięci, sygnalizowanej tuż obok mnie albo z jakichś odległych zakątków do mnie docierającej. Kiedy dowiaduję się o kimś, że go już nie ma, to puste po nim miejsce zaczyna uwierać. Kiedy namawiam zasłużoną nauczycielkę, opowiadającą mi w liście o wileńskiej uroczystości pięćdziesięciolecia matury w polskim gimnazjum im. Mickiewicza, aby to wszystko opisała, a ona odpowiada mi, że przecież nikogo nie będzie to interesować. Kiedy słyszę o jubileuszu sto trzecich urodzin nestora polskich kapłanów na Wileńszczyźnie i o fiasku zainteresowania tym faktem zaprzyjaźnionej redakcji w Krakowie. Trzy skrawki niepamięci w morzu innych. Wokulski czytał w godzinach zwątpienia ów wiersz, który mu nie dawał spokoju: "i nie masz godów ich pamięci / i nie masz bólów ich wspomnienia". I też się buntował, jak ja.
Nikt nie zdoła pamiętać o wszystkich. Ale nikomu nie wolno nie pamiętać nikogo. Tyle przynajmniej. Dlatego tak robię dzisiaj. Za pułkownika Bronka Szczerbińskiego, serdecznego kolegę z wojennej szkoły wileńskiej, proszę Boga w pacierzu. Panią Teresę z Wilna dalej namawiam, by zostawiła - choćby swoim wczorajszym uczniom i mnie - wspomnienia o swojej szkole i o sobie jako uczennicy. A księdzu prałatowi Józefowi Obrębskiemu z podwileńskiej Mejszagoły, świadkowi i uczestnikowi całej dwudziestowiecznej historii Wileńszczyzny, po prostu kłaniam się nisko.
