Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
TO DWUZNACZNE PYTANIE. Weźmy, po pierwsze, granice, które nazwałbym wew- nętrznymi. Wyobraźmy sobie – jak się sądzi w mechanice kwantowej – że nasz świat jest niedeterministyczny. Oznaczałoby to, że istnieją zjawiska, które nie podlegają niezaprzeczalnym prawom przyrody. Pewne podstawowe prawa byłyby statystyczne. I weźmy teraz zjawisko, którego prawdopodobieństwo wynosi 1/2. Jak wyjaśnić, że do niego doszło? To z pewnością granica wyjaśniania. Albo rozważmy Wielki Wybuch jako pierwsze zjawisko naturalne. Jeśli tak, to nie istnieje poprzedzające go zjawisko, za pomocą którego można by go wyjaśnić. Byłby więc wyjaśnieniem niewyjaśnialnym. I nauka musiałaby się pogodzić ze zdarzeniem irracjonalnym, niedającym się wyjaśnić naukowo. Granice zewnętrzne zaś dotyczą dziedziny apriorycznej. Jest prawdą aprioryczną, że wynikanie jest przechodnie: jeśli z p wynika q, a z q wynika r, to z p wynika r. Wyjaśnianie naukowe się tym nie zajmuje, bo samo zakłada prawdziwość takiego założenia. Dziedziną pozanaukową – nie „nienaukową” – są normy. Odpowiedzi na pytania, dlaczego kłamstwo czy zbrodnia są złe, są apriorycznymi normami, a zatem nie wymagają wyjaśniania. Nawet jeśli wyjaśnimy, że od skłonności do szczerości albo altruizmu zależy przetrwanie gatunku, nie wyjaśnia to, dlaczego kłamstwo wartościuje się negatywnie. W tak ważnej dziedzinie wyjaśnianie naukowe nie ma zastosowania.
