Przykazania też się zmieniają

Wciągu ostatnich 10 lat obowiązywało pięć wersji przykazań kościelnych. A przecież zdawałoby się, że są one - jak i inne przykazania oraz nauka Kościoła - niewzruszalne - pisze w PRZEGLĄDZIE POWSZECHNYM (11) Dominik Ciołek SJ.

Do 1994 r. obowiązywała krótka i prosta (mnemotechniczna) wersja przykazań kościelnych (było ich pięć) przyjęta przez Episkopat Polski w 1948 r. - do dziś wciąż uważana za aktualną. Katechizm Kościoła Katolickiego z 1992 r. (w Polsce wydany właśnie w roku 1994) wprowadził nową ich wersję: zniknął zakaz urządzania hucznych zabaw “w czasach zakazanych", ale liczba przykazań pozostała, bo dotychczasowe przykazanie o obowiązku dorocznej spowiedzi i wielkanocnej komunii świętej rozbito na dwa. Ponadto pojawiło się wtedy zalecenie - nie mające jednak na razie statusu przykazania - by każdy wierny w miarę możliwości dbał o potrzeby materialne Kościoła. Mimo licznych komentarzy na temat Katechizmu, modyfikacja przykazań pozostała prawie niezauważona. M.in. w książeczkach do nabożeństwa wciąż drukowano starą ich wersję - ona też była zwykle nauczana na lekcjach religii.

W kwietniu 1998 r. Kongregacja Nauki Wiary wniosła poprawki do Katechizmu - dotyczące m.in. przykazań kościelnych. Przykazanie “święcenia dni świętych" zostało doprecyzowane przez nakaz “powstrzymania się od prac służebnych", a wzmianka o zaradzaniu problemom materialnym Kościoła zyskała rangę przykazania. I te zmiany nie wzbudziły większego zainteresowania. Kongregacja zaznaczyła też wtedy, że Konferencje Episkopatu mogą wprowadzać na swoim terytorium inne przykazania.

Korzystając z tej możliwości oraz opierając się na papieskim zaleceniu, by opracować katechizmy przystosowane do lokalnego środowiska i kultury, w czerwcu 1998 r. Komisja Episkopatu ds. Wychowania Katolickiego zatwierdziła polską adaptację Katechizmu. Przykazania kościelne zyskały wtedy kolejny raz nowe brzmienie (w warstwie stylistycznej uczyniono ukłon w stronę redakcji z 1948 r, bo sformułowano je w formie nakazów, co ułatwiać miało ich zapamiętanie).

Ostateczna - i aktualnie obowiązującą - wersja przykazań kościelnych została przyjęta w czerwcu 2001 r. podczas 313. Zebrania Plenarnego Konferencji Episkopatu Polski w Łowiczu. Formalnie zapis ten jest kompromisem między wersją z Katechizmu a wersją z jego polskiej adaptacji. Są jednak i dwie zmiany merytoryczne. Po pierwsze, w miejsce sformułowania o zakazie “prac służebnych" pojawia się zakaz “prac niekoniecznych", co lepiej oddaje dzisiejszy charakter zajęć (i obejmuje m.in. czynności intelektualne). Po drugie, wróciło przykazanie o obowiązku czasowego (“w okresach pokuty") powstrzymania się od udziału w zabawach.

Jak jednak tłumaczyć zasadność tych tak częstych zmian? Otóż przykazania kościelne mają inną naturę niż przykazania Boże: “Nie są one częścią Objawienia, które jest zapisane w Piśmie Świętym i ma charakter zamknięty, tzn. nie podlega zmianom i uzupełnieniom". Przykazania kościelne “powstają w Kościele" i “przynależą do środowiska wiary, która szukając zrozumienia wymaga nieustannych aktualizacji w odczytywaniu Słowa Bożego. Ciągła aktualność Objawienia determinuje wymóg stałego interpretowania Ewangelii. Brak takiej aktualizacji może prowadzić nie tylko do religijnej powierzchowności, ale i w przypadku wierności, która w tej sytuacji obraca się w dogmatyzm, może być groźna zarówno dla grona wyznawców, jak niewierzących".

Więcej: zmiany w przykazaniach kościelnych są konieczne. I nie oznacza to wcale relatywizowania znaczenia prawd wiary, ani kwestionowania autorytetu Kościoła: “Jest to raczej wyraz prawdy, że Kościół na ziemi jest Kościołem pielgrzymującym ku Prawdzie ostatecznej. Nie jest posiadaczem Prawdy, ale jest jej podporządkowany. Zmienność tekstu przykazań ukazuje ewolucję wspólnoty eklezjalnej. Pluralizm wersji wskazuje na postawę pokory, rozumianej jako nieustanna gotowość do uczenia się i odkrywania na nowo sensu wiary".

Co równie ważne: celem przykazań kościelnych jest pomoc w rozwiązywaniu problemów pojawiających się w religijnym życiu katolików. Zmienność przykazań jest więc podyktowana także reagowaniem Kościoła na bieżące problemy. A ich historia pokazuje, że czasami Kościół określał jako grzech coś, co nim nigdy nie było.

KB

Dziękujemy, że nas czytasz!

Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →

Dostęp 10/10

  • 10 dni dostępu - poznaj nas
  • Natychmiastowy dostęp
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
10,00 zł

Dostęp kwartalny

Kwartalny dostęp do TygodnikPowszechny.pl
  • Natychmiastowy dostęp
  • 92 dni dostępu = aż 13 numerów Tygodnika
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
89,90 zł
© Wszelkie prawa w tym prawa autorów i wydawcy zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów i innych części czasopisma bez zgody wydawcy zabronione [nota wydawnicza]. Jeśli na końcu artykułu znajduje się znak ℗, wówczas istnieje możliwość przedruku po zakupieniu licencji od Wydawcy [kontakt z Wydawcą]

Artykuł pochodzi z numeru TP 47/2003