Najwybitniejsi współcześni teoretycy demokracji za jeden z warunków jej dobrego funkcjonowania uważają liczbę "oświeconych obywateli", czyli takich, którzy głosując w wyborach parlamentarnych czy prezydenckich w miarę orientują się, między czym a czym dokonują wyboru. Przez lata wątpiliśmy, czy w Polsce liczba takich obywateli jest dostatecznie duża. Nie bez podstaw, gdyż czasy komunizmu, a potem resentymentów oraz gospodarczej walki o przetrwanie nie sprzyjały postawom obywatelskim. Nie bardzo też wierzę w możliwość wykształcenia oświeconych obywateli poprzez szkolne lekcje wiedzy o społeczeństwie czy podobne praktyki organizowane - w najlepszych intencjach - przez organizacje pozarządowe.

W 1981 r. socjologowie przebadali około tysiąca czołowych działaczy "Solidarności", tych z centrali, z regionów i z wielkich zakładów pracy. Okazało się, że około 80 proc...