Lot nad kukułczym gniazdem

Dane Ministerstwa Zdrowia na temat kondycji psychicznej Polaków brzmią jak sygnał alarmowy.

19.05.2009

Czyta się kilka minut

W ostatnich latach w Polsce o 73 proc. wzrósł wskaźnik osób zgłaszających się z zaburzeniami psychicznymi do opieki ambulatoryjnej (dane z lat 1997-2006). Natomiast wskaźnik wymagających opieki całodobowej wzrósł w tym samym czasie o 41 proc. Najczęściej do poradni i szpitali trafiają osoby z zaburzeniami alkoholowymi oraz z depresją. W polskich placówkach psychiatrycznych w 2006 r. pomoc otrzymało tylko 4 proc. ludności (około 150 tys. osób), podczas gdy średnia europejska wynosi 11 proc.

Zdaniem badaczy na tak wysoki wskaźnik zachorowalności zasadniczy wpływ mają zmiany społeczno-ekonomiczne po 1989 r., których wynikiem jest pojawienie się nowych zagrożeń dla zdrowia psychicznego w postaci biedy, bezrobocia oraz braku poczucia bezpieczeństwa ekonomicznego, socjalnego i zdrowotnego. W przypadku większości zaburzeń współczynnik zachorowalności jest odwrotnie proporcjonalny do wieku oraz statusu społecznego i ekonomicznego. U kobiet częściej niż u mężczyzn stwierdza się zaburzenia nastroju i zaburzenia lękowe. Odwrotnie dzieje się w przypadku antyspołecznego zaburzenia osobowości i zaburzeń związanych z nadużywaniem substancji.

Co jednak oznacza stwierdzenie, że alkoholizm jest zaburzeniem psychicznym tak samo jak depresja czy schizofrenia, a zaburzenia osobowości są rzeczywiście "chorobami psychicznymi"?

Z tymi problemami zmagać się muszą specjaliści, ale medykalizacja ludzkich problemów wpływa na kształt świadomości społecznej, nastawienia do służby zdrowia i korzystania z pomocy psychiatrów, psychologów i psychoterapeutów. Tutaj zarysowuje się kolejny problem, jakim jest obserwowany od lat deficyt kadr i środków w psychiatrycznej opiece zdrowotnej. Zdaniem psychiatrów taka sytuacja jest wynikiem zaniedbań i marginalizowania tej dziedziny ochrony zdrowia.

W odpowiedzi pojawił się projekt Narodowego Programu Ochrony Zdrowia. Jego główne cele to promocja zdrowia psychicznego i profilaktyka zaburzeń psychicznych. Jak napisano w uzasadnieniu, program ma na celu zapewnienie chorym wielostronnej, zintegrowanej i dostępnej opieki zdrowotnej i innych form pomocy. Ma także unowocześnić opiekę oraz pomóc w rozwoju badań naukowych i tworzeniu systemów informacji koniecznych do skutecznej ochrony i zapobiegania zaburzeniom zdrowia psychicznego.

Czy pomoże on psychoterapii?

Marginalizacja psychoterapii to "grzech" w biomedycznym modelu psychiatrii. Do dzisiaj nie udowodniono, aby zaburzenie psychiczne było spowodowane przez problem neurochemiczny. Dobieranie lekarstwa za lekarstwem w nadziei, że znajdzie się "okienko", w którym lekarstwo przyniesie terapeutyczne skutki i nic źle nie pójdzie, to często mieszanie zgadywania z kliniczną intuicją. Dobro pacjentów nie wymaga, aby psychiatria osiągnęła status metodologiczny innych dziedzin medycyny; nie oznacza to jednak odrzucenia farmakoterapii, a jedynie nieczynienie z niej "bożka".

Czy polską psychiatrię czeka rewolucyjny "lot nad kukułczym gniazdem", czy hegemonia specjalistów od "pigułek na głowę"? Ile w nas zdrowia psychicznego, pozostaje pytaniem otwartym; ludzkiemu cierpieniu nie można się jednak przyglądać w obojętny sposób.

Każda reforma służby zdrowia musi to brać pod uwagę, bo jak powtarzają psychoterapeuci, niewątpliwie z pewną przesadą, świat dzieli się na chorych i jeszcze nie zdiagnozowanych.

Dziękujemy, że nas czytasz!

Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →

Dostęp 10/10

  • 10 dni dostępu - poznaj nas
  • Natychmiastowy dostęp
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
10,00 zł

Dostęp kwartalny

Kwartalny dostęp do TygodnikPowszechny.pl
  • Natychmiastowy dostęp
  • 92 dni dostępu = aż 13 numerów Tygodnika
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
89,90 zł
© Wszelkie prawa w tym prawa autorów i wydawcy zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów i innych części czasopisma bez zgody wydawcy zabronione [nota wydawnicza]. Jeśli na końcu artykułu znajduje się znak ℗, wówczas istnieje możliwość przedruku po zakupieniu licencji od Wydawcy [kontakt z Wydawcą]
Jezuita, teolog, psychoterapeuta, publicysta, doktor psychologii. Dyrektor Instytutu Psychologii Uniwersytetu Ignatianum w Krakowie. Członek redakcji „Tygodnika Powszechnego”. Autor wielu książek, m.in. „Wiara, która więzi i wyzwala” (2023). 

Artykuł pochodzi z numeru TP 21/2009