Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
W serii tej obok wznowień - jak “Peter Camenzind", “Pod kołami" (z tytułem zmienionym na “Wyższy świat"), “Rosshalde", “Knulp", “Demian", “Siddhartha", “Wilk stepowy", “Narcyz i Złotousty", “Podróż na Wschód" oraz “Gra szklanych paciorków" - pojawiły się też zbiory krótkich tekstów po raz pierwszy przełożone na polski: “Baśnie" (2002), “Kartki ze wspomnień" (2003), a teraz “Podróże senne".
“Podróże senne" (“Traumfährte") ukazały się w Szwajcarii w 1945 roku. Dwa lata wcześniej Hesse opublikował “Grę szklanych paciorków", która stanowiła punkt kulminacyjny, a zarazem właściwie zamknięcie jego dzieła. Wszystko, co uhonorowany w 1946 roku Noblem pisarz ogłosił po tej wielkiej powieści, summie jego przemyśleń na temat cywilizacyjnego kryzysu, stanowi rodzaj uzupełnienia czy dopełnienia. Dopełnieniem rozmaitych wątków obecnych u Hessego są też “Podróże...", zbiór dwunastu próz pisanych na przestrzeni wielu lat. Co nie znaczy, że nie warto ich czytać.
“Wychowywali mnie nie tylko rodzice i nauczyciele, lecz również wyższe, bardziej ukryte i tajemne moce, wśród których znajdował się także bóg Pan, stojący w oszklonej szafce mojego dziadka w postaci małego, tańczącego hinduskiego bożka. To bóstwo, a także inne, zajęły się moimi latami dziecięcymi i na długo przedtem, zanim nauczyłem się czytać i pisać, tak wypełniły mnie wschodnimi, prastarymi obrazami i myślami, że później każde zetknięcie z hinduskimi czy chińskimi mędrcami odczuwałem jako ponowne spotkanie, jako powrót do domu. A jednak jestem Europejczykiem, urodziłem się nawet pod aktywnym znakiem Strzelca i przez całe życie dzielnie praktykowałem zachodnie cnoty gwałtowności, pożądliwości i nienasyconej ciekawości"... To początek autobiograficznego “Dzieciństwa czarodzieja", urywającej się niespodzianie ewokacji rodzinnego gniazda, pobożnego domu protestanckich misjonarzy w miasteczku Calw. Ktokolwiek czytał prozę Hessego, już z tych pierwszych zdań zorientuje się, jak ważny to tekst.
Równie ważne są tytułowe “Podróże senne" i następująca po nich krótka proza zatytułowana “Tragiczne". Tym razem chodzi o problem dewaluacji wartości, o opisany w “Grze szklanych paciorków" kryzys “epoki felietonu" i rozdarcie zrodzone z nieusuwalnej tęsknoty do ideału, który stał się nieosiągalny. Narrator “Podróży..." czuje “głupotę skrytego uroszczenia do prawdziwego pisarstwa (bo przecież prawdziwe pisarstwo w dzisiejszej rzeczywistości nie istniało i nie mogło istnieć) oraz naiwność i głupią daremność usiłowań stworzenia za pomocą swej miłości do dawnej poezji, wysokiego wykształcenia oraz czułego słuchu na słowa prawdziwych poetów - czegoś, co dorównałoby prawdziwej poezji albo do złudzenia by ją przypominało (bo bardzo dobrze wiedział, że z wykształcenia i naśladownictwa nic zgoła nie da się stworzyć)". Poczucie spełnienia przynosi mu dopiero sen i w końcu godzi się z tym, że nie zdoła go zapisać.
Bohater “Tragicznego", stary Johannes, poeta zabłąkany w niepoetycką epokę, pracuje od lat jako zecer i nie może już znieść postępującej erozji języka, którego czuje się nieledwie kapłanem. “Jakież to było piękne - opowiada redaktorowi naczelnemu swojej gazety - kiedy po niewielu magicznych skreśleniach i ingerencjach z pospiesznie podyktowanego tekstu przemęczonego redaktora, z okaleczonego cytatu niedokształconego mówcy parlamentarnego, ze zdeformowanej, dotkniętej paraliżem składni reportera umiłowany język znowu spoglądał na mnie z niezdeformowanym, zdrowym obliczem!". Choroba jednak się rozwija, artykuł wstępny, który dawał się uleczyć paroma retuszami, “wymagałby dzisiaj setki albo tysiąca poprawek"... W finale zecer-poeta złożywszy “ćwierć szpalty pełnej niesłychanych błędów" umiera, a nekrolog redaguje “nadzwyczaj przydatny młody współpracownik gazety", który zresztą swoim brakiem wrażliwości przyczynił się do zgonu Johannesa.
Tyle dla zachęty: a znajdziemy tu też “Miasto" - kilkustronicową przypowieść o wzroście i zmierzchu pewnej kultury, “O wilku stepowym" - rodzaj aneksu do słynnej powieści, piękną baśń “Ptak" i inne teksty, które okazują się czasem zdumiewająco aktualne. Nadal warto czytać Hessego... (Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2005, s. 152. Przełożył Lech Czyżewski.)
Lektor
