Chora teologia, chory Kościół

Zresztą sami hiszpańscy biskupi prezentują instrukcję jako "model pracy" dla biskupów innych krajów, co wiąże się z faktem, że powstała ona w łączności z Kongregacją Nauki Wiary, stróża czystości doktryny Kościoła.

Dokument nosi tytuł "Teologia i zeświecczenie w Hiszpanii. Czterdzieści lat po zakończeniu Soboru Watykańskiego II" i choć z założenia piętnuje błędne teologie czy współczesne tendencje teologiczne, nie zaś konkretnych teologów, w przypisach można znaleźć sporo nazwisk przedstawicieli tej nauki. Pojawiają się w nich: Hiszpanie Juan José Tamayo, José María Castillo, Juan Antonio Estrada i Marciano Vidal oraz Jacques Dupuis (Belg), Anthony de Mello (Hindus), Roger Haight (Amerykanin), Reinhard Messner (Austriak), Leonardo Boff (Brazylijczyk), Diarmuid O'Murchu (Irlandczyk), Tissa Balasuriya (Lankijczyk). Absolutna większość z nich już wcześniej spotkała się z poważną krytyką ze strony Kongregacji Nauki Wiary.

U źródeł zeświecczenia Kościoła - czytamy w dokumencie - "znajduje się utrata wiary i jej znajomości. Ważną rolę bez wątpienia odgrywają w tym niektóre nie dość ugruntowane teologiczne propozycje w odniesieniu do wyznania chrystologicznej wiary". Sedno problemu - zdaniem hiszpańskich biskupów - tkwi w rozumieniu tajemnicy Jezusa Chrystusa. Kryzys czy błędy współczesnej teologii można ująć w czterech punktach: "racjonalistyczna koncepcja wiary i Objawienia; immanentny humanizm odniesiony do Jezusa Chrystusa; jedynie socjologiczna interpretacja Kościoła i zeświecczony subiektywizm-relatywizm w katolickiej moralności". Wszystkie łączy - jak czytamy w dokumencie - porzucenie nauki o odróżniającej istocie chrześcijaństwa (w odniesieniu do innych religii), "a szczególnie o definitywnej i uniwersalnej wartości Chrystusa w Jego objawieniu się, w Jego statusie jako Syna Boga żywego, w Jego realnej obecności w Kościele oraz w darze i obietnicy Jego życia jako paradygmatu moralnego zachowania". Niczym refren w dokumencie powtarza się zarzut, że współczesna teologia błędnie ujmuje relację między Chrystusem i Kościołem, nie widząc nic zdrożnego w promowaniu krytyki, wątpliwości i nieufności w odniesieniu do Magisterium. Lista konkretnych błędów, wyliczonych przez hiszpańskich hierarchów, jest nadzwyczaj długa. W rzeczy samej mają one związek z większością najbardziej zapalnych problemów we współczesnej teologii; problemów, wokół których toczą się obecnie gorące debaty.

Biskupi Hiszpanii są przekonani, że znaczna część przedstawicieli teologii nie tylko daje w teorii i praktyce wyraz niewłaściwemu rozumieniu związku swojej dyscypliny z Magisterium, ale również w niewystarczającym stopniu jest świadoma wpływu na wiarę zwykłych wiernych. Dokument podkreśla, że niektóre błędne teorie z kręgów akademickich przedostają się do środowisk katechetów, duchownych czy "szeregowych" katolików. W ten sposób liczni teologowie "zasiewają w sercach wierzących niepokój i problemy", prowadząc do kryzysu wiary. W procesie tym istotną rolę odgrywa część mediów, które - deklarując się, nie wiedzieć czemu, jako chrześcijańskie czy katolickie, nagłaśniają błędy, "sieją wątpliwości i zamieszanie wśród zwykłych ludzi".

***

Dla uchwycenia rangi instrukcji hiszpańskiego episkopatu - pisze zazwyczaj dobrze poinformowany watykanista włoskiego tygodnika "L'Espresso" Sandro Magister - duże znaczenie ma fakt, że została ona zaplanowana trzy lata temu we współpracy z Kongregacją Nauki Wiary, której prefektem był obecny Papież. Nie bez znaczenia jest także to, że do publikacji hiszpańskiego dokumentu przygotowuje się watykański dziennik "L'Osservatore Romano", a jego włoski przekład już ukazał się w zbliżonym do kół watykańskich dzienniku "Il Regno". Trudno więc nie przyjąć, że dokument hiszpańskiego episkopatu powstał w jakiejś mierze z myślą o Kościele w innych regionach świata, gdzie występują podobne do hiszpańskich "zjawiska" w teologii. Jeśli tak, mielibyśmy do czynienia z kolejnym sygnałem, że czystość, jedność i integralność doktryny Kościoła jest jednym z głównych aspektów obecnego pontyfikatu, ale też świadectwem tego, jak wielkie znaczenie przypisuje on teologii.

Instrukcja "Teologia i zeświecczenie w Hiszpanii" ma być podstawą dla działań zmierzających do oczyszczenia Kościoła z błędnych teorii i powrotu do porządku doktrynalnego. Bp Eugenio Romero Pose, przewodniczący Komisji Doktrynalnej Hiszpańskiej Konferencji Biskupiej, w rozmowie z "Il Regno" powiedział, że "lektura dokumentu będzie zachętą do poprawy formacji wszystkich tych, którzy są odpowiedzialni za przekazywanie wiary. Instrukcja stopniowo będzie prezentowana w diecezjach księżom, seminarzystom, studentom teologii i katechetom. Jak dotąd spotkała się ona z kilkoma negatywnymi reakcjami, które zresztą nie były zbyt głębokie". Znając środowisko teologiczne, trudno jednak nie prorokować, że głębsza krytyka jest tylko kwestią czasu.