1945

Artykuły na ten temat

Rodzina chłopska z jednej z ponad 630 wsi, które zostały zniszczone podczas walk na przyczółkach nadwiślańskich. Zdjęcie wykonał wojskowy fotograf w roku 1949 (w opisie nie podano nazwy wioski), gdy zbudowano już przynajmniej prowizoryczne schronienia. / NARODOWE ARCHIWUM CYFROWE

Nadwiślańska apokalipsa

Bartłomiej Noszczak
Choć wojna skończyła się dla nich w styczniu 1945 r., mieszkańcy kilkuset polskich wsi wciąż przeżywali gehennę. 75 lat temu ich los poruszył kraj.
Okładka dodatku: W Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku / MACIEJ KOSYCARZ / KFP

Polskie spojrzenia na koniec wojny

Łukasz Kamiński
Dyskusja o tym, czego doświadczyliśmy w latach 1944-45, rozwinęła się zaskakująco późno. Tymczasem to, czy zostaliśmy wtedy wyzwoleni, czy znaleźliśmy się pod…
„Ludzki łańcuch” w Dreźnie w rocznicę alianckiego nalotu, 13 lutego 2018 r. / MONIKA SKOLIMOWSKA / DPA / PAP

Wyzwalająca klęska

Filip Gańczak
Przegrana wojna i późniejsza reedukacja skutecznie wyleczyły Niemców z militaryzmu. Jednak w ich wiedzy o zbrodniach nazizmu wciąż jeszcze są białe plamy.
Msza polowa na obecnym placu Piłsudskiego. W tle Pałac Saski, z którego po II wojnie światowej pozostanie tylko fragment kolumnady z Grobem Nieznanego Żołnierza. Warszawa, 7 sierpnia 1932 r. / LEON JARUMSKI / NAC

Długa droga ku normalności

Norbert Lammert, Wojciech Pięciak
Norbert Lammert, były przewodniczący Bundestagu: Relacje Niemiec z Polską są i będą relacjami szczególnymi, z historycznego i moralnego punktu widzenia.
Demontaż pomnika marszałka Iwana Koniewa w Pradze, 3 kwietnia 2020 r. / MARTIN DIVISEK / EAP / PAP

Pobieda online

Anna Łabuszewska
Epidemia COVID-19 i spadek cen ropy zaburzyły plan Kremla: świętowania Dnia Zwycięstwa i równoczesnego utrwalenia władzy Władimira Putina.
W Parku Gorkiego, Moskwa, 9 maja 2015 r. / SEAN GALLUP / GETTY IMAGES

Stalin bał się ludzi, którzy wrócili z wojny

Siergiej Miedwiediew, Zbigniew Rokita
Siergiej Miedwiediew, historyk: O ile w Niemczech pamięć opiera się na dogmacie „To nie może się powtórzyć”, o tyle w Rosji popularne jest hasło „Możemy to…

Zaległość w sumieniu niemieckich biskupów

Wojciech Pięciak
Musiało minąć 75 lat, aby powstał dokument, którego tytuł („Niemieccy biskupi wobec wojny światowej”) brzmi sucho – odwrotnie niż treść.
Od 1945 r., Polska i Czechosłowacja prowadziły spór graniczny o Ziemię Kłodzką, także poprzez demonstracje i msze polowe. Klęczą przedstawiciele władz, m.in. gen. Stanisław Popławski (trzeci z lewej), obok wiceprezydent KRN St. Grabski, 5 maja 1946 r. / Fot. PAP

Rok ów

Łukasz Najder
Jeden temat, dwóch autorów i dwie książki. Czytane razem – dają lekturę idealną.
„1939–1945. Pamiętamy – zwyciężamy”, tak brzmiało w tym roku główne hasło ukraińskich obchodów 70. rocznicy zakończenia II wojny światowej. Widoczny w tle Pomnik Matki Ojczyzny udekorowano papierowymi makami. Kijów, maj 2015 r. / Fot. Anatolii Stepanov / AFP / EAST NEWS

Flandryjskie maki na polach Donbasu

Tadeusz A. Olszański
II wojna światowa zamiast wojny ojczyźnianej, czerwone maki zamiast rosyjskich wstążek świętego Jerzego: emancypując się od Kremla, Ukraina buduje dziś nową…

Komunizm, nasze życie

Roman Graczyk
Komunizm wpływał na życie Polaków przez 45 lat. Jako ważny składnik XX-wiecznej historii domaga się poważnej analizy. Także rozliczenia, ale nie ma sensownego…

Komunizm, intelektualiści, Kościół

Andrzej Friszke, Andrzej Paczkowski, Roman Graczyk
Jak wyglądały ideowe drogi polskich intelektualistów: najpierw do poparcia PRL-owskiego systemu, a potem do postawy kontestacji czy wręcz oporu? O tym…

Krótka historia pewnej iluzji

Łukasz Kamiński
System komunistyczny wytworzył własne elity. Pod wpływem wstrząsu, jakim było potępienie zbrodni Stalina, część z nich w 1956 roku zapragnęła reformy systemu.…

Omijany temat

Rafał Matyja
Dlaczego we współczesnej Polsce dyskutowanie o postawach inteligencji między rokiem 1945 a 1989 jest czynnością mało popularną, raczej omijaną?

Kto obalił komunizm

Miłowit Kuniński
Demontaż komunizmu w PRL dokonał się rękami "Solidarności", a jego narzędziami były Okrągły Stół, kontraktowe wybory i rząd Mazowieckiego.…

Człowiek z pokolenia

Igor Janke
Będzie to opowieść o Andrzeju Wajdzie i jego ideowej ewolucji: od filmu "Pokolenie" po obraz "Człowiek z żelaza".

Koniec i poczatek

Ks. Adam Boniecki
Polska Ludowa kochająca matka na pewno nie była. A jednak i dziś wiosnę 1945 r. wspominam jako czas radosny.

Pamięć, pojednanie, spór

Wojciech Pięciak
Nie będzie pojednania polsko-rosyjskiego, jeśli polsko-polskie spory z Rosją w tle będą wyglądać, tak jak dyskusja wokół apelu, by 9 maja Polacy odwiedzili…
Winston Churchill / rys. Marek Zalejski z wykorzystaniem zdjęcia Corbis /

Jak Churchill nie rozpętał III wojny światowej

Max Hastings
Winston Churchill wyprzedził swój czas: przewidział zagrożenie, jakie stanowił ZSRR, i już w 1945 r. polecił przygotowywać plan wojny ze Stalinem. Celem…

Zachód nie miał realnych planów wyzwolenia Europy Środkowej

Łukasz Kamiński
Co sprawiło, że w 1946 r. Amerykanie zmienili nagle zdanie i sami zaczęli przygotowania na wypadek sowieckiego ataku na ich wojska w Europie, choć jeszcze…

Churchill pozbył się balastu, czyli Polski

Piotr M. Majewski
Jak interpretować rok 1945: było to wyzwolenie czy nowa okupacja Polski?

Polski maj 1945: między kapitulacją i oporem

Andrzej Paczkowski
Jak w roku 1945 ówcześni Polacy interpretowali dzień 9 maja? I jak interpretować ten dzień dziś w Polsce?
Żołnierze V Wileńskiej Brygady AK mjr. Zygmunta Szendzielarza "Łupaszki", rok 1945 / fot. archiwum IPN /

Wyzwolenie czy nowa okupacja?

Łukasz Kamiński
Polska historiografia nie znalazła jeszcze języka, w jakim można by opisać skomplikowaną polską rzeczywistość roku 1945. Niewielkim pocieszeniem jest fakt, że…

Prawdziwy początek PRL?

Roman Graczyk, Ryszard Terlecki, Józef Pinior
Wiosną 1945 r. zostali porwani, wywiezieni do Moskwy i skazani w pokazowym procesie przywódcy Polskiego Państwa Podziemnego. Jak "sprawa Szesnastu"…

Zniewoleni przez zwycięzców

Maciej Korkuć
"Obecne zwycięstwo sowieckie nie kończy wojny. Nie wolno nam ani na chwilę tracić wiary, że wojna ta skończyć się może jedynie zwycięstwem słusznej sprawy…

Liczby i ludzie

Bartłomiej Noszczak
Ustalanie zniszczeń, jakie pozostawiły totalitaryzmy nazistowski i komunistyczny, trwa do dziś. Mimo wysiłków, nadal nie jesteśmy w stanie ostatecznie zamknąć…

Podróż w przeszłość

Tomasz Łabuszewski
Przygotowana na 65-lecie zakończenia wojny przez Oddział IPN w Warszawie wystawa "Rzeczpospolita utracona" to zaproszenie do podróży po kraju,…