Na skróty

Ostatnia książka Jana Pawła II “Pamięć i tożsamość" (oparta o rozmowy, jakie w 1993 roku przeprowadzili z Papieżem Krzysztof Michalski i ks. Józef Tischner) sprzedała się dotąd w nakładzie ponad 1100 tys. egzemplarzy. W przyszłym miesiącu Znak opublikuje jej wersję audio na płytach CD - tekst czytać będzie Jerzy Trela. Po śmierci Jerzego Grzegorzewskiego “Rzeczpospolita" przypomniała laudację, jaką na cześć reżysera wygłosił w 2001 roku Tadeusz Różewicz: “Grzegorzewski narysował w tak zwanej realności zaczarowane koło, w którym umieścił swoje widzenie świata. Stworzył kosmos na swoją miarę, zagospodarował go swoimi przedmiotami, barwami, konstrukcjami, swoim światłem i swoją muzyką... myślami i wizjami, swoimi obrazami. Od Boscha do Wyspiańskiego, od Malczewskiego do Bacona. W tym zaczarowanym kole znalazły się moje ulubione inscenizacje: Lowry’ego »Powolne ciemnienie malowideł«, Joyce’a »Bloomusalem«, Kafki »Ameryka«, Brechta »Opera za trzy grosze«. Znalazły się w tym kole uśmiechy w rodzaju »Żołnierza królowej Madagaskaru« czy też »Halka - Spinoza«, którą nazywam sobie Halką-Spinką... Z latami zaczarowane kredowe koło teatru Grzegorzewskiego zamieniło się w czarodziejską kulę. Kula ta, pełna niezwykłych snów, marzeń, obrazów i dźwięków, krąży po niebie i piekle polskiej sztuki teatralnej". O Grzegorzewskim piszą w tym numerze “TP" Anna R. Burzyńska, Barbara Hanicka i Piotr Gruszczyński. 11 kwietnia minęła 100. rocznica urodzin Attili Józsefa, jednego z największych poetów węgierskich, zmarłego śmiercią samobójczą w wieku 32 lat. 4 kwietnia minęła 25. rocznica śmierci Władysława Tatarkiewicza, filozofa i historyka sztuki, autora m.in. wielokrotnie wznawianej trzytomowej “Historii filozofii" i “Historii estetyki". 8 kwietnia zmarł w wieku 83 lat Jerzy Banach, historyk sztuki, wieloletni dyrektor krakowskiego Muzeum Narodowego, znawca ikonografii Krakowa. “I sukces »Kartoteki«, i porażka »Do piachu« są nieco dwuznaczne. Ani sukces, ani porażka nie obciążają w tym przypadku autora - choć oczywiście te dramaty - oba nieprzeciętnej miary - pozostają jego sukcesem i porażką. Ale przede wszystkim są sukcesem i porażką widza. »Kartoteka« zawdzięczała swój sukces nie tylko nowemu mitowi awangardy, ale i momentowi pewnego rozbudzenia świadomości i pamięci zbiorowej. Po roku 1956 wydawało się, że powstają warunki dla rewindykacji tej pamięci, konfiskowanej od lat 40., dla jej demitologizacji, odsłaniania ciemnych stron wojny i że przynajmniej uległ zachwianiu zakres kontroli aparatu nad umysłami ludzkimi. Dzieło Różewicza, posiadające w swym centrum Bohatera o pamięci rozmontowanej, który został poddany presji totalitarnej »wymienności« składników biografii, odwoływało się do doświadczeń widzów i czytelników. Różewicz odwoływał się zatem do aktywności odbiorców, otwierał swój dramat na dialog z nimi. Niestety - w politycznym wymiarze musiał to być dialog po części utajony, przez krytykę unieważniany na rzecz rozważań formalnych, co w końcu zadecydowało o niedoczytaniu sztuki. Odbiór »Do piachu« ukształtował się odmiennie, a porażka sztuki - okazała się w jeszcze większym stopniu porażką odbiorców. Utwór de facto zaprzeczał jednoczącej funkcji pamięci zbiorowej i jej najbardziej nośnych symboli, łamał ciąg tradycyjnych mitologii i stawiał w stan podejrzenia wartości uznawane powszechnie za najważniejsze dla tożsamości narodowej. O klęsce sztuki zadecydowało odrzucenie przez odbiorców specyficznej, głęboko humanistycznej uniwersalności »Do piachu«, a zarazem wyniesienie przez nich na plan pierwszy narodowej lokalności, związanej z silnym wpływem patriotycznych mitów niepodległościowych i modelem polskiego, leśnego heroizmu" - o recepcji dwóch najważniejszych dramatów autora “Niepokoju" pisze w “Dialogu" (2005, nr 3) Dobrochna Ratajczakowa. W bardzo ciekawym numerze miesięcznika znajdziemy też m.in. prześmiewczy szkic sceniczny autorstwa Tadeusza Różewicza (“Trelemorele. Scenariusz telenowel dla telewizji publicznej i prywatnej) i esej o jego dramaturgii autorstwa Jacka Kopcińskiego; nową sztukę Eustachego Rylskiego, blok tekstów poświęconych współczesnej dramaturgii francuskiej; szkice o 40-latkach i młodszych pokoleniach w literaturze i teatrze oraz wypowiedzi o polskim hip-hopie. 24 kwietnia rozpocznie działalność pierwszy kanał tematyczny telewizji publicznej - TV Kultura. Nadawany codziennie od 13.00 do 1 w nocy, na początku dostępny będzie jedynie na platformach cyfrowych (Cyfra +, Polsat). W warszawskiej Zachęcie w 90. rocznicę urodzin twórcy “Umarłej klasy" otwarto wystawę “Tadeusz Kantor. Interior imaginacji". Czytamy w programie: “Niniejsza próba (re)konstrukcji Kantorowskiego »interioru« opiera się na trzech pojęciach kluczowych dla sztuki Kantora: awangardzie, realności, pamięci. Jak się bowiem wydaje, to właśnie obecność tych trzech elementów powiązanych wielowątkowym splotem napięć i zależności decyduje o niezwykłej sile tej twórczości. (...) Pierwsze próby teatralne, dialog z awangardą, informelem, »gra z Witkacym«, eksperymenty lat 60. i 70., Teatr Śmierci, wreszcie ostatnie obrazy - wszystkie te dokonania, pod wieloma względami bardzo od siebie odległe, okazują się w kontekście owej triady pojęć rozdziałami tej samej historii. Historii, w której tęsknota za awangardową utopią miesza się z lękiem przed jej tyranią, pamięć jest równocześnie balastem i wyzwoleniem od terroru nowoczesności, a realność - hołdem złożonym iluzji". We wrocławskim teatrze Capitol odbyła się premiera musicalu “Scat, czyli od pucybuta do milionera" z muzyką Leszka Możdżera. Dzieło pozbawione jest tekstu - aktorzy posługują się “scatowaniem", czyli techniką śpiewu, w której słowa zastępowane są pozbawionymi znaczenia sylabami. W pierwszy tydzień maja odbędzie się w Częstochowie 15. Międzynarodowy Festiwal Muzyki Sakralnej Gaude Mater. W programie m.in. pierwsze wykonania dzieł polskich współczesnych kompozytorów, prezentacje muzyki islamskiej i synagogalnej oraz koncert improwizacji jazzowych inspirowanych chorałem gregoriańskim. Szczegółowy program: W polskiej edycji XIV Międzynarodowego Konkursu Scenariuszowego o nagrodę Hartley-Merrill zwyciężyła Anna Jadowska, autorka scenariusza “Z miłości" poświęconego funkcjonowaniu biznesu erotycznego w Polsce. W dniach 18-24 kwietnia w krakowskiej Akademii Ekonomicznej odbywa się “Tydzień z Ukrainą", obejmujący prelekcje, pokazy filmów, koncerty, wystawy fotografii. Organizatorem jest NZS Akademii Ekonomicznej, patronem medialnym “TP". Szczegóły: “Debiut powieściowy Tomasza Jastruna jest literackim opracowaniem felietonistyki tego samego autora - tej spod znaku obywatelskiej troski, sygnowanej pseudonimem »Smecz«, i tej erotycznej, drukowanej od lat na łamach pism dla pań. Synteza to niebywała, choć nie dla tego zaskakującego połączenia warto zajrzeć do »Rzeki podziemnej«. Magnesem jest język tej powieści. Prawdziwie rewolucyjny, bardzo odważny i zachwycający - recenzuje Dariusz Nowacki w “Gazecie Wyborczej". - Narrator i bohater notuje: »Wydaliłem tu w słowach więcej, niż mam«. I to jest najprawdziwsza prawda. Owym czymś »więcej« są tu na przykład śmiałe porównania - »pełne piersi zafalowały jak oceaniczna fala«... Jeśli idzie o obrazy i metafory erotyczne, trzeba powiedzieć, że inwencja stylistyczna autora jest niezrównana: »młodziutkie dziewczęta w stringach o pośladkach tak napiętych, że ich strzały zawsze trafiały w męskie serca«; »włóknista wata kotłowała się w duszy, a między nogami stał tylko niepokój«".