Na skróty

W wieku 76 lat w Warszawie zmarł Jerzy Lisowski - redaktor naczelny “Twórczości" od śmierci Jarosława Iwaszkiewicza, znakomity tłumacz, twórca pomnikowej “Antologii poezji francuskiej". Tłumaczył m. in. Sartre’a i Ionesco, a na francuski: m. in. Andrzejewskiego, Iwaszkiewicza, Konwickiego, Mrożka. “Spośród różnych narzędzi człowieka najbardziej zdumiewającym jest bez wątpienia książka. Inne są przedłużeniem jego ciała. Mikroskop czy teleskop są przedłużeniem wzroku; telefon jest przedłużeniem głosu; dalej mamy pług i miecz, przedłużenia ramion. Ale książka jest czymś innym: książka jest przedłużeniem pamięci i wyobraźni - tłumaczył studentom Uniwersytetu Belgrano w 1978 r. Jorge Louis Borges. - Jeżeli czytamy jakąś dawną książkę, to jakbyśmy odczytywali cały ten czas, który upłynął od dnia, kiedy została napisana. Dlatego należy zachować kult książki. Książka może być pełna omyłek, możemy się nie zgadzać z poglądami autora, ale nadal zachowuje coś świętego, coś boskiego, musimy ją traktować nie z zabobonnym szacunkiem, lecz z chęcią znalezienia szczęścia, znalezienia mądrości". Pięć wykładów autora “Alefu" (tłum. Andrzej Sobol-Jurczykowski) publikuje “Czas Kultury" (2004, nr 2-3). Poznański kwartalnik poświęcony jest w dużej części tematowi rytuału i ceremonii w różnych aspektach kultury. Znajdziemy tu m.in. rozmowę z Leszkiem Kolankiewiczem i jego szkic o filmie Alaina Corneau “Wszystkie poranki świata", ukazanej w nim relacji mistrz uczeń (Sainte Colombe - Marin Marais) i muzyce “sprowadzającej z zaświatów cienie". Znajdziemy tu też szkice o rytuałach muzyków, a także o ceremoniach wiążących się z konsumpcją alkoholu (“cywilizacja białego człowieka przesiąknięta jest zapachem alkoholu"). Nagroda Wielka Fundacji Kultury Polskiej (100 tys. zł) trafi w tym roku do Sławomira Mrożka. Jako laureata “małej nagrody" autor “Tanga" wskazał rysownika Marka Raczkowskiego (obecnie “Przekrój"). Biskup siedlecki Zbigniew Kiernikowski zdecydował, że przechowywany dotąd w kurii biskupiej obraz El Greca “Ekstaza św. Franciszka" od 15 października zostanie wyeksponowany w muzeum w Siedlcach. Obraz odkryły w 1964 r. historyczki sztuki Izabela Galicka i Hanna Sygietyńska w parafii w Kosowie Lackim. Dziesięć lat później przeprowadzono jego konserwację oraz badania, które potwierdziły trafność atrybucji. Andrzej Wajda rozpoczął w Starym Teatrze próby do “Makbeta", którego premiera planowana jest na 27 listopada. W roli tytułowej wystąpi Krzysztof Globisz, w roli Lady Makbet - Iwona Bielska, autorką scenografii będzie Krystyna Zachwatowicz. Jest to pierwsza od sześciu lat praca Wajdy w Starym. Zakończył się 61. Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Wenecji. Jury pod przewodnictwem Johna Boormana przyznało Złotego Lwa filmowi Mike’a Leigh “Vera Drake". Grand Prix otrzymał obraz “Mar Adentro" (reż. Alejandro Amenabar), nagrodę specjalną dla reżysera - Kim Ki-duk (Korea Południowa, film “Bin-Jip"), za najlepszego aktora uznano Javiera Bardema (“Mar Adentro"), aktorkę - Imeldę Staunton (“Vera Drake"). “Gdybym miał krótko scharakteryzować tegoroczny konkurs wenecki, powiedziałbym, że jest on przekorny wobec głównych nurtów kina - pisał Tadeusz Sobolewski. - Dominują bowiem filmy, będące przeciwieństwem kina z tezą. Kina spod znaku łatwych uczuć, happy endu, propagandy, a więc tego wszystkiego, czym żyją media". Dwa zwycięskie filmy poświęcone są jednym z najbardziej kontrowersyjnych etycznie tematów naszej współczesności - prawu do aborcji (“Vera Drake") i eutanazji (“Mar Adentro"). “U Tolkiena znajdujemy cienie różnych prawd wiary. Powtarzam: to nie są archetypy, tylko mity. Gdybyśmy próbowali wskazać różnicę pomiędzy tymi pojęciami, można by powiedzieć, że archetyp to coś, co żyje w ludzkiej psychice, natomiast mit żyje obiektywnie: jest niezależny od ludzkiej psychiki, istnieje w przyrodzie i można go stamtąd wydobyć. Tak, w stworzonej przez Boga przyrodzie istnieje wzór czegoś duchowego. Tolkien widział mit bezpośrednio. (...) Dlaczego tak myślę? Bo on pisze z ogromnym przekonaniem. Sceny z »Władcy Pierścieni« tchną totalną pewnością istnienia. Śródziemie istnieje aktualnie! Dla każdego czytelnika Śródziemie jest realne. (...) Czytając, podzielamy absolutną pewność autora, że hobbici istnieją, że istnieje Mordor, że jest Orodruina i Oko, które patrzy. Kiedy Frodo, jeszcze w Shire, spotyka się z elfami, wyraźnie widzimy go śpiącego na posłaniu przygotowanym przez elfy... Dostrzegam w tym pewną analogię do wiary - to rodzaj wiary naturalnej. I na tym polega urok Tolkiena. (...) Świat Tolkiena nie jest tworem jego wyobraźni - to opis mitu istniejącego w rzeczywistości. W tym micie jest prawda, którą kiedyś w pełni odkryje chrześcijaństwo" - uważa dominikanin o. Joachim Badeni. Rozmowa z nim jest częścią bloku tekstów poświęconych autorowi “Hobbita", które publikuje najnowszy “Znak" (2004, nr 9). Znajdziemy tu także m.in. szkic Andrzeja Szyjewskiego, religioznawcy i autora monografii “Od Valinoru do Mordoru. Świat mitu a religia w dziele Tolkiena", wspomnienia jednego z “wyznawców" - młodego filozofa Michała Bardela, który wraz z przyjaciółmi, w opuszczonej bacówce, gęsim piórem spisywał apokryfy do tolkienowskiego świata, wreszcie ankietę “Uwiedzeni Śródziemiem" z wypowiedziami m.in. Wiesława Juszczaka, Jakuba Z. Lichańskiego i Elżbiety Wolickiej. Miesięcznik publikuje także fragment książki Ewy Bieńkowskiej, poświęconej Miłoszowi. Oratorium “Eliasz" Feliksa Mendelssohna-Bartholdy’ego otwarło 39. festiwal Wratislavia Cantans. Wśród wykonawców znajdują się m.in.: Café Zimmermann - francuski zespół muzyki barokowej, Ensemble Amarcord z Niemiec, Carmina Slovenica, soliści: Christiane Oelze, James Oxley i Joseph Calleja oraz dyrygent Jerzy Semkow, który poprowadzi wykonanie II Symfonii Gustawa Mahlera. W Teatrze Nowym w Łodzi (w ramach III Festiwalu Dialogu Czterech Kultur) wystąpiła z recitalem Hanna Schygulla, wybitna aktorka niemiecka (ur. w 1943 roku w Chorzowie), prezentując m.in. pieśni do tekstów Borgesa, Artura Rimbauda i Bertolta Brechta. W Kołobrzegu rozpoczął się V Ogólnopolski Przegląd Twórczości Zbigniewa Herberta. W programie znalazły się m.in. spektakle Igora Przegrodzkiego i Łukasza Lewandowskiego (przeniesienie na scenę wywiadu telewizyjnego, jaki w 1972 roku przeprowadził z autorem “Napisu" Aleksander Małachowski) oraz Teresy Budzisz-Krzyżanowskiej i Krzysztofa Wakulińskiego a także recital Przemysława Gintrowskiego. Zakończył się V Międzynarodowy Festiwal Działań Teatralnych i Plastycznych Zdarzenia-Tczew-Europa 2004. Jury pod przewodnictwem Jerzego Stuhra nagrodziło m.in.: grupę z Bańskiej Bystrzycy na Słowacji za spektakl “Hamlet" (Grand Prix), grupę Rh+ za “Miłość i pożądanie" (kategoria “działania teatralno-plastyczno-muzyczne") oraz Anna Waligórską za obraz “Kręgle" (kategoria “malarstwo"). Andrzej Fidyk zostanie odwołany z funkcji szefa redakcji dokumentu Programu 1 TVP, którą kierował od 1996 r. Jego miejsce zajmie Krzysztof Talczewski, absolwent łódzkiej Filmówki, autor m.in. filmów o “Solidarności" (nagroda w Cannes w 1990 r.) i dziejach Europy Środkowo-Wschodniej, współpracownik francuskiego kanału TV5 oraz Discovery Channel. Nowym dyrektorem Instytutu im. Adama Mickiewicza został Tomasz Tłuczkiewicz, producent muzyczny, w latach 80. szef Jazz Jamboree. W Poznaniu trwa 14. Międzynarodowe Biennale Rzeźby, prezentujące ponad 100 prac artystów z Polski i Europy. W Maastricht w Holandii otwarto wystawę Pawła Althamera, 37-letniego polskiego rzeźbiarza, performera, autora filmów wideo.

Dziękujemy, że nas czytasz!

Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →

Dostęp 10/10

  • 10 dni dostępu - poznaj nas
  • Natychmiastowy dostęp
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
10,00 zł

Dostęp kwartalny

Kwartalny dostęp do TygodnikPowszechny.pl
  • Natychmiastowy dostęp
  • 92 dni dostępu = aż 13 numerów Tygodnika
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
89,90 zł
© Wszelkie prawa w tym prawa autorów i wydawcy zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów i innych części czasopisma bez zgody wydawcy zabronione [nota wydawnicza]. Jeśli na końcu artykułu znajduje się znak ℗, wówczas istnieje możliwość przedruku po zakupieniu licencji od Wydawcy [kontakt z Wydawcą]

Artykuł pochodzi z numeru TP 38/2004

Podobne artykuły

Obraz tygodnia
"Kiedy pada pytanie, co z kina Kieślowskiego pozosta­ło dzisiaj, mam odczucie, że jego postać i dzie­ło nie przestają drażnić, głównie chyba w śro­dowisku polskiego kina. Proponowałbym więc, żeby zo­stawić psychologiczne urazy i kompleksy, i dostrzec ogromną aktualność, nowocze­sność i piękno jego filmów. Ale może to, co najważniejsze - dostrzec ten potężny ładunek empatii... Wtedy może zaczniemy szczerze roz­mawiać, czego brakuje we współczesnej sztu­ce, a co jest w jego twórczości. Czasem spoty­kając się z interpretacją jego twórczości, łapię się za głowę: jakich strun on do­tykał! Równie często w tych tekstach zamiast opisu jego dzieła widzę jakąś psychodramę, autoanalizę, jakiś psychologiczny opis nie tyle tego, co jest na ekranie, ile problemów, z któ­rymi boryka się autor. Być może szczerość jego filmów, ich siła powodu­je, iż chciałoby się go zamknąć i otworzyć za 20 lat, bo byłoby łatwiej. Nie przeszkadzałyby pytania, które stawiał, tematy, które podej­mował, talent i pracowitość oraz uczciwość, które ewidentnie z jego utworów emanują - mówi Krzysztof Piesiewicz w dyskusji na temat filmów Krzysztofa Kieślowskiego ("Kino" nr 1/2006). - Być może te pojawiające się w Polsce głosy, że jego kino jest anachroniczne, to próba powiedzenia: dosyć z tym facetem, wystarczy! Chciałoby się go przeskoczyć i pójść dalej. My­ślę jednak, że w takim stanie emocji to się nie uda: nie zrobi się nic na jego miarę". Redakcyjną rozmową z udziałem także Natalii Korynckiej-Gruz, Katarzyny Taras, Konrada J. Zarębskiego i Stanisława Zawiślińskiego "Kino" inauguruje Rok Kieślowskiego, w którym obchodzić będziemy 10-lecie śmierci reżysera. Styczniowy numer miesięcznika ukazał się w odnowionej szacie graficznej. Znajdziemy w nim m.in. szkic Piotra Wojciechowskiego o "Harrym Potterze" oraz rozmowę z Agnieszką Odorowicz.
W wieku 88 lat zmarła Birgit Nilsson, wybitna szwedzka śpiewaczka operowa, legendarna odtwórczyni ról wagnerowskich, m.in. Brunhildy w "Pierścieniu Nibelunga" i Izoldy w "Tristanie i Izoldzie".
Paszporty "Polityki" otrzymali w tym roku: Rafał Blechacz (muzyka), Jan Klata (teatr), Robert Kuśmirowski (sztuki piękne), Marek Krajewski (literatura), Przemysław Wojcieszek (film), zespół Skalpel (estrada) oraz Paweł Dunin-Wąsowicz (kreator kultury).
W warszawskim Muzeum Narodowym trwa wielka monograficzna wystawa Józefa Pankiewicza, prezentująca ponad 500 dzieł artysty, którego 140. rocznica urodzin przypada w tym roku. "Trzeba chodzić po tej wystawie z pełną świadomością swoistości tego zjawiska, symptomatycznego dla polskiej sztuki, rzadko radykalnej, rzadko przecierającej szlaki całkiem nowe. Ale trzeba je docenić" - pisze Dorota Jarecka. Obok - recenzja Bogusława Deptuły.
Obraz tygodnia
Według badań przeprowadzonych przez Zakład Badań Czytelnictwa Biblioteki Narodowej w Warszawie około połowa Polaków w ogóle nie czyta książek. Jako osoby mające systematyczny kontakt z książką (przynajmniej siedem książek rocznie) ocenia się 17 proc. społeczeństwa.
W Stanach Zjednoczonych ukazały się wiersze zebrane Zbigniewa Herberta. 600-stronicowy tom "The Collected Poems 1956-1998" sprzedał się w nakładzie 15 tys. egzemplarzy i zbiera znakomite recenzje. "Gazeta Wyborcza" cytuje m.in. Charlesa Simica z "The New York Review of Books": "Choć Herbert nie zdążył otrzymać Nobla jak Miłosz czy Szymborska, z pewnością zasługuje na to, aby być w ich towarzystwie. Z tej trójcy jest poetą najbardziej oryginalnym i obdarzonym największym poczuciem humoru".
W Papieskim Instytucie Biblijnym w Rzymie odbyła się prezentacja książki "Ewangelia według Judasza", której autorzy - poczytny pisarz Jeffrey Archer i biblista prof. F. Moloney - próbują przedstawić historię Jezusa z punktu widzenia Judasza. Książka trafi do księgarń 14 krajów, w Polsce wydał ją Rebis.
Nagrodę im. Karla Dedeciusa, przyznawaną po raz trzeci przez Fundację Roberta Boscha dla polskich tłumaczy literatury niemieckojęzycznej i niemieckich tłumaczy literatury polskiej, otrzymają w roku 2007 Tadeusz Zatorski i Martin Pollack. Tadeusz Zatorski jest autorem przekładów dzieł m.in. Heinricha Heinego, Heinricha Bölla, Maxa Webera oraz myśli i aforyzmów Georga Christopha Lichtenberga. Martin Pollack ma w swoim translatorskim dorobku książki Ryszarda Kapuścińskiego, Henryka Grynberga, Wilhelma Dichtera i Michała Głowińskiego.
Tymczasowym dyrektorem Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie została Elżbieta Ofat, dotychczas odpowiedzialna za sprawy administracyjne i operacyjne placówki.
Obraz tygodnia
W wieku 90 lat w Warszawie zmarł ksiądz Jan Twardowski, poeta. Autorowi słynnej frazy "Śpieszmy się kochać ludzi, tak szybko odchodzą", naszemu dawnemu współpracownikowi, poświęcamy w tym numerze "Tygodnika" specjalny dodatek.
"Jesteśmy spadkobiercami pradawnej wiedzy, którą przekazywano przez wieki... Wiele słów, których używamy automatycznie, jest w rzeczywistości jej żywym świadectwem. Ponieważ zapomnieliśmy, jakie jest prawdziwe znaczenie powszechnie używanych słów, takich jak »katolik« czy »uniwersytet« - słów, które mogłyby skierować nas w stronę jednego, w stronę uniwersalnego i niepowtarzalnego - musimy wynajdować nowe słowa, na przykład »holistyczny« (wywiedzione z greckiego »holos«, które oznacza całość albo całkowitość), aby przypominały nam o niebezpieczeństwie fragmentaryzacji i rozproszenia wiedzy. Coraz mocniej odczuwa się w świecie potrzebę, aby te dwa światy - świat nauki i świat religii - zeszły się z sobą, zdając sobie zarazem sprawę, że w obydwu patrzy się na życie z odmiennych punktów widzenia. Jeden świat, oparty na niezwykłym pomnażaniu wiedzy związanej wyłącznie z aktywnością umysłu czy też mózgu, wydaje się prowadzić nas do coraz większej złożoności i wyprowadzać nas na zewnątrz, przede wszystkim na zewnątrz nas samych. Drugi świat i jego wiedza wydają się odnosić do »bycia«, do czegoś, co prowadzi nas ku wnętrzu i tam odsłania tajemnicę" - tłumaczył Michel de Salzman, uczeń Georgija Iwanowicza Gurdżijewa (1877-1949).