Na skróty

Na ścianach dworu w Tarnowcu odkryto malowidła ścienne, których autorem mógł być Stanisław Ignacy Witkiewicz. Przed wojną dwór należał do zaprzyjaźnionego z Witkacym Jana Leszczyńskiego, profesora filozofii UJ. W Tarnowcu autor “Szewców" mieszkał kilkakrotnie, a rodzina Leszczyńskich była właścicielem wielkiej kolekcji jego obrazów. Znawczyni plastycznej twórczości Witkiewicza, Anna Żakiewicz z warszawskiego Muzeum Narodowego, w wypowiedzi dla “Rzeczpospolitej" zachowuje jednak sceptycyzm: “malowidło jest w zupełnie niewitkacowskiej konwencji. Być może wykonał je ktoś z jego kręgu. Zdarzało się, że w narkotyczno-alkoholowych orgiach brało udział grono znajomych artysty i niewykluczone, że ktoś zainspirowany jego twórczością nabrał śmiałości po używkach i spróbował własnych sił". “Korzystam ze sposobności, żeby ukazać ci parę prawd. Staraj się na Boga nie zostać jednym z tych niezliczonych malarzy, rysowników, którzy POŻĄDAJĄ sukcesu, śnią o wystawach, publikacjach, sprzedaży, pochwałach... stary, jeżeli wpadniesz w to, będziesz spalony, a ja wycofam się z moją przyjaźnią, bo nie zwykłem chadzać z ludźmi śmiesznymi. Być artystą to znaczy być arystokratą, podczas gdy pragnąć sukcesu to PODPORZĄDKOWAĆ SIĘ światu pospolitemu, nieokrzesanemu, niższemu i płaskiemu. Młody człowiek, obdarzony najwyższym wdziękiem wewnętrznym, uśmiecha się, nie przejmując się innymi, bo otrzymał zdolność cieszenia się światem w sposób bezinteresowny; a po to, żeby postrzegać piękno i dramat, nie trzeba niczego publikować, wystarczy, że ma się coś w sobie... Postaraj się zrozumieć, jakie znaczenie ma dla artysty radość, wielkoduszność, dobry humor, poczucie śmieszności, ironia itd., to wszystko, co stanowi o NIEZAWISŁOŚCI artysty wobec świata, a tym samym o jego ZWYCIĘSTWIE. Im bardziej będziesz DZIECINNY, tym bardziej zwycięski. Im bardziej POWAŻNY (w rozumieniu światowym), tym bardziej przegrany. I nie zapominaj, że zwycięstwo na planie społecznym przychodzi tylko z latami i kiedy już człowiek nie może z niego w pełni korzystać. Uważaj więc, żeby nie poświęcać młodości. Chciałem przede wszystkim osiągnąć z tobą to, byś nie marnował tych swoich lat, tępo zabiegając o przyszłość drobnomieszczucha: sukces. Życie trzeba łowić i chwytać od razu (co nie znaczy, fujaro, że nie masz się uczyć: tego by tylko!). Ale skoro już masz usposobienie artysty, wykorzystaj to, postaraj się o postawę bardziej wytworną, wdzięczniejszą, wyższą, i to nie dzięki publikacjom, ale sam z siebie. Zrozumiałeś? Przemyśl potem, czy przygwożdżony wieścią, nie możesz zrobić tego teraz. Jednym słowem: trzeba być BEZINTERESOWNYM" - zalecał Witold Gombrowicz w liście do Mariana Betelú z 18 listopada 1960, sam zresztą nie do końca pozostając w zgodzie ze swymi radami... Obszerne fragmenty argetyńskich korespondencji autora “Ferdydurke" przynosi “Nowy przewodnik po Gombrowiczu", esej wspomnieniowy Juana Carlosa Gómeza, drukowany w “Twórczości" (2004, nr 5), w której znajdziemy też nowy wiersz Wisławy Szymborskiej, “Monolog psa zaplątanego w dzieje". W Teatrze Narodowym w Warszawie odbyła się prapremiera “Błądzenia", przedstawienia Jerzego Jarockiego, na które złożyły się m.in. fragmenty utworów Gombrowicza. “»Ślub« inscenizowałem wielokrotnie. Uważam, że zajmuje on czołowe miejsce w twórczości Gombrowicza. Ślady tego dramatu można dostrzec w każdym późniejszym jego utworze, a zapowiedzi we wcześniejszych - tłumaczył reżyser w wywiadzie dla “Rzeczpospolitej". - W »Błądzeniu« przekornie omijam to »centrum« i korzystam z innych tekstów Gombrowicza, także materiałów o nim. Próbuję naszkicować rodzaj eseju. Duchowego portretu artysty". W 30. rocznicę słynnej inscenizacji Konrada Swinarskiego, w Starym Teatrze odbyła się premiera “Wyzwolenia" Stanisława Wyspiańskiego w reżyserii Mikołaja Grabowskiego. Londyńska Tate Modern przygotowała retrospektywną wystawę Edwarda Hoppera (1882-1962), artysty należącego do najważniejszych amerykańskich malarzy minionego stulecia, przejmującego kronikarza ludzkiej samotności. O jednym z jego płócien pisał Czesław Miłosz: “O jaki smutek nieświadomy, że jest smutkiem! / Jaka rozpacz, nieświadoma, że jest rozpaczą!". Prace Hoppera można oglądać w Tate do 5 września br. Dobiega końca 44. Krakowski Festiwal Filmowy. W konkursie międzynarodowym (pracami jury kierował Lech Majewski) wzięło udział 76 filmów (dokumenty i krótkie fabuły) z 28 krajów, w konkursie krajowym (przewodniczący jury Leszek Wosiewicz) - 48. Nagrodę Smoka Smoków za całokształt twórczości otrzymał Albert Maysles, dokumentalista amerykański; po raz pierwszy przyznano też Nagrodę im. Macieja Szumowskiego. Obok pokazów konkursowych odbyły się przeglądy dokumentów chińskich, rosyjskich animacji, etiud studenckich, wideoklipów. Festiwalowi towarzyszyła dwudniowa Międzynarodowa Konferencja Młodych Twórców Hyde Park, zorganizowana przez nowo powstałe Koło Młodych przy Stowarzyszeniu Filmowców Polskich; filmowcy z Polski, Słowenii, Czech, Węgier i Słowacji porównywali regulacje prawne, system dofinansowań etc. w krajach europejskich oraz dyskutowali o “wartościach w świecie kina". Relacja z Festiwalu w następnym “Tygodniku". Zakończył się 14. Festiwal Teatralny “Kontakt" w Toruniu; relację Łukasza Drewniaka drukujemy w tym numerze. W krakowskiej galerii Zderzak trwa wystawa Jarosława Modzelewskiego, prezentująca nowe obrazy z cyklu “Wisła". W Teatrze Studio trwa Warszawski Festiwal Poezji, na patrona którego powołano Zbigniewa Herberta. W jego ramach odbędą się m.in. wieczory autorskie Julii Hartwig, Ewy Lipskiej, Krzysztofa Karaska, Ryszarda Krynickiego, Wojciecha Kassa, Jarosława Mikołajewskiego, Jacka Napiórkowskiego, Andrzeja Sosnowskiego, Tomasa Venclovy i Adama Zagajewskiego; prezentacja spektaklu Tadeusza Malaka opartego na twórczości autora “Pana Cogito" oraz przegląd poświęconych mu filmów dokumentalnych. W Londynie spłonął magazyn firmy Momart, specjalizującej się w przechowywaniu dzieł sztuki. Zniszczeniu uległo ponad 100 dzieł, przede wszystkim współczesnej sztuki brytyjskiej ze zbiorów Charlesa Saatchiego, prace autorstwa m.in. Damiena Hirsta, Sary Lucas, Chrisa Ofili, Tracey Emin, Racheli Whiteread oraz Jake i Dinosa Chapmanów, a więc przedstawicieli ruchu Young British Artist (“yBa"). “Z dzisiejszej perspektywy twórcy »yBa« traktowani są nieledwie jak klasycy. Podkreśla się, że potrafili w oryginalny sposób zakwestionować dogmaty lat 90., zwłaszcza zadufany w sobie krytyczny postmodernizm, i przywrócić zainteresowanie »sztuką popularną« i ludycznymi gustami" - pisał w “TP" . Grand Prix V Międzynarodowego Konkursu Wokalnego im. Stanisława Moniuszki otrzymał Władymyr Moroz z Białorusi. Polskie Towarzystwo Wydawców Książek przyznało nagrody za opracowanie plastyczne i edytorskie książek. Grand Prix otrzymał album “Wilk" ze zdjęciami Tadeusza Budzińskiego, w opracowaniu Lecha Majewskiego. Pozostałe nagrody przyznano książkom: “Słownik schulzowski", “Wampir. Biografia symboliczna" Marii Janion, “Kot między nami" Joanny Haręży, “W Centrum" Tomasza Tomaszewskiego oraz grafikom Jana Młodożeńca z cyklu “Ubu Król". W czasie prac archeologicznych w Gdańsku odkryto zachowane fragmenty teatru elżbietańskiego, który istniał w tym mieście (i wielokrotnie gościł angielskich aktorów) w XVII wieku. Odkrycie pozwoliło m.in. zweryfikować plany rekonstrukcji budynku, którą od kilku lat przygotowuje Fundacja Theatrum Gedanense. 4 czerwca rozpoczyna się w Sopocie IV Krajowy Festiwal Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej. Antoni Krauze realizuje fabularyzowany dokument “Pamiętnik", poświęcony Powstaniu Warszawskiemu (w jednym z epizodów w roli Baczyńskiego wystąpi Janusz Radek). Autorem zdjęć będzie Jacek Petrycki, muzyki - Zygmunt Konieczny. Premiera: 1 sierpnia br., w 60. rocznicę wybuchu Powstania. W ciągu pierwszego tygodnia od ukazania się we Włoszech sprzedano 150 tys. egzemplarzy książki Jana Pawła II “Wstańcie, chodźmy!".