Kard. Ratzinger po polsku: najważniejsze książki

Tajemnica Jezusa Chrystusa

(przeł. Jolanta Płoska, Wydawnictwo Jedność, Kielce 1994)

Jeden z licznych traktatów Ratzingera na temat chrystologii, którą nazwał centrum teologii. Książka łączy dociekania dogmatyczne z medytacyjnymi (m.in. interesująca medytacja wielkanocna traktująca o kulcie serca Jezusa). Motywem przewodnim jest modlitwa, bo “cała chrystologia jest niczym innym jak interpretacją Jego modlitwy, cała Osoba Jezusa zawarta jest w modlitwie".

W drodze do Jezusa Chrystusa

(przeł. Jarosław Merecki, Wydawnictwo Salwator, Kraków 2004)

W myśli teologicznej kard. Ratzingera Jezus Chrystus jest kimś więcej niż tylko łagodnym przyjacielem człowieka, który niczego nie wymaga i wszystko przyjmuje. Jezus, jakiego przedstawiają Ewangelie, musi być wymagający i niewygodny. W książce Autor pokazuje Chrystusa, który rozsadza ramy tego, co czysto ludzkie, po to żeby stać się odpowiedzią na najgłębsze pytania naszego życia, często odpowiedzią trudną do przyjęcia i prowokującą.

Bóg Jezusa Chrystusa

(przeł. Juliusz Zychowicz, Wydawnictwo Znak, Kraków 1995)

Próba odpowiedzi na pytania: jak wygląda biblijny Bóg, jak rozumieć Jego imię: “Jestem, który jestem", oparta na konstrukcji tryptyku, gdzie każda część poświęcona jest jednej z osób Trójcy Świętej. Pojawia się tu temat miłości jako chrześcijańskiej formy Objawienia, częsty wątek w twórczości Ratzingera. Ucieleśnieniem tej miłości jest Chrystus, najważniejszą zaś cechą Ducha Świętego jest to, co wspólne: uosabia on jedność Ojca i Syna, którzy wychodzą w nim poza siebie.

Śmierć i życie wieczne

(przeł. Marek Węcławski, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 2000)

Rozważania profesora dogmatyki i teologii fundamentalnej na temat “nauki o rzeczach ostatecznych". Popularność tej tematyki zdaniem Ratzingera wynika ze zderzenia teologii z ideologiami laickimi, które spowodowały zwrot do przyszłości. Jego przewodnik po eschatologii ma być jej chrześcijańską wizją, próbą przedstawienia eschatologii “odplatonizowanej". Autor zwraca uwagę na biblijną podbudowę nauczania, historię poszczególnych doktryn. Przedstawia też poglądy teologów niekatolickich, m.in. Bartha i Bultmanna.

Wprowadzenie w chrześcijaństwo

(przeł. Zofia Włodkowa, Wydawnictwo Znak, Kraków 1970 i 1996)

To, co w chrześcijaństwie najistotniejsze, Ratzinger sprowadza do zasady miłości, gdyż ona “jest zawsze misterium, czymś więcej niż da się sprawdzić i obliczyć". Wiara w myśli teologa oznacza przyjęcie tego, “czego nie da się wymyślić", posłuszeństwem i służbą - Kościół nie może więc odnosić się jedynie do interpretacji Pism, lecz musi nieustannie odnajdywać swoje miejsce w świecie. Jego rolą jest aggiornamento, którego wedle kardynała nie można sprowadzać do łatwego schlebiania gustom i pragmatycznego przebierania teologii w język świecki. Autor poświęca też sporo uwagi pozachrześcijańskiemu doświadczeniu Absolutu, analizując XX-wieczną filozofię, m.in. Martina Heideggera.

Kościół, ekumenizm, polityka

(przeł. Lucjan Balter SAC, Pallottinum, Poznań 1990)

Rzecz o strukturze Kościoła, problemach ekumenicznych i wymiarach pojęcia wolności na linii Kościół - państwo - eschaton. Ratzinger kładzie nacisk na jedyność wiary w Kościele, którą rozpoznają jego członkowie. Tym samym więc Kościół ma prawo i obowiązek głosić, że kto nie podziela tej wiary, nie należy do niego. Nie jest to jednak “uchwała przywódców", ale osąd autorytetów, sprawujących władzę opartą nie na sceptycyzmie (byłaby to władza autokratyczna), lecz na wspólnym rozumieniu prawdy.

Moje życie

(oprac. wersji polskiej ks. Witold Wiśniowski SSP, Edycja Świętego Pawła, Częstochowa 1998)

Autobiografia Ratzingera sięgająca czasów jego dzieciństwa w bawarskim Marktl. Porównywana przez niektórych do “Apologii" kard. Newmana, w której autor przedstawiał anglikanom motywy przejścia na katolicyzm. Ratzinger opowiada o latach narodowego socjalizmu, wojnie i służbie w Wehrmachcie, a następnie o uczestnictwie w Soborze Watykańskim II i przejściu od skrzydła progresistów do grona konserwatywnych teologów.

Sól ziemi. Chrześcijaństwo i Kościół katolicki na przełomie tysiącleci

(przeł. Grzegorz Sowiński, Wydawnictwo Znak, Kraków 1997)

Wywiad-rzeka, którego przyszły papież udzielił już jako Prefekt Kongregacji Nauki Wiary, łamie niektóre stereotypy dotyczące “pancernego kardynała". Pytany, ile jest dróg prowadzących do Boga, odpowiada bez dłuższego zastanowienia: tyle, ilu jest ludzi. Pytający Peter Seewald porusza delikatne problemy społeczne - małżeństw niesakramentalnych czy antykoncepcji. Ratzinger mówiąc o błędach Kościoła podkreśla wagę znalezienia języka, który byłby atrakcyjny dla współczesnego katolika.

Raport o stanie wiary

(przeł. Zyta Oryszyn i Jan Chrapek, Wydawnictwo Michalineum, Kraków 1986)

W rozmowie-rzece Vittorio Messoriego, na bazie rozwijanej przez siebie koncepcji wiary, którą rozumie jako doświadczenie egzystencjalne i najgłębszy ośrodek sensu ludzkiego życia, kardynał ukazuje możliwe kierunki jej rozwoju. Rzeczywistość wiary jest dynamiczna i nieprzewidywalna, ponieważ czerpie z nadprzyrodzoności. Jednocześnie refleksja nad nią nie może pomijać spojrzenia wstecz, ugruntowania w historii. Wbrew obiegowym opiniom “Raport..." nie jest krytyką II Soboru Watykańskiego. Kardynał uznaje Vaticanum II za jedno z najważniejszych wydarzeń w historii Kościoła, widząc w nim kontynuację Soboru Trydenckiego i Vaticanum I. Ostrzega jednak przed pewnymi typami “nadmiernej euforii soborowej". Uważa, że ponowne uważne odczytanie “litery" umożliwi odtworzenie soborowego “ducha", ponieważ “bronić dzisiaj prawdziwej Tradycji Kościoła oznacza bronić Soboru".

Prawda, wartości, władza. Kiedy społeczeństwo można uznać za pluralistyczne

(przeł. Grzegorz Sowiński, Wydawnictwo Znak, Kraków 1999)

Trzy rozprawy poświęcone kwestii wolności. Wolność polityczna - mówi Ratzinger - jest nie do pomyślenia bez fundamentów etycznych, takich jak sprawiedliwość czy odpowiedzialność. Kościół musi współdziałać z sumieniem, wspomagając jego otwartość na prawdę; ale musi także współdziałać z państwem. Wystrzegając się przy tym jego religijnej absolutyzacji, musi przenikać je treścią moralną, by życie społeczne nie zostało pozbawione fundamentów.

Prawda o teologii

(przeł. Magdalena Mijalska, Wydawnictwo M, Kraków 2001)

Książka ma ambicje odpowiedzieć na trzy wymagania wobec teologii i teologów: “przywołania do porządku" i interpretacji chrześcijańskich nakazów zgodnie z tradycją Magisterium, ale także nadawania religii kierunków bardziej dzisiaj przyswajalnych oraz pocieszania wyobcowanych. Autor podkreśla, że mimo tych potrzeb teolog nie może manipulować treściami religii chrześcijańskiej wedle uznania: “samowola myślenia znajduje granicę, bo dowiadujemy się czegoś, czego nie wymyśliliśmy, ale co zostało nam ukazane". Stąd też dowolna teoria religijna nie może wedle Ratzingera określać się jako teologia chrześcijańska czy katolicka.

Wiara, prawda, tolerancja. Chrześcijaństwo a religie świata

(przeł. Ryszard Zajączkowski, Wydawnictwo Jedność, Kielce 2004)

Analiza stanowisk różnych wyznań oraz panujących we współczesnym świecie poglądów i nurtów dotyczących wiary, tolerancji, wolności, a przede wszystkim prawdy. Ratzinger stanowczo rozprawia się z relatywizmem. Osią książki jest próba odpowiedzi na dwa pytania: Czy chrześcijanie powinni mówić “jedynie Jezus Chrystus jest Zbawicielem człowieka"?; czy chrześcijaństwo musi zrezygnować ze swego wymogu prawdy, aby mogło być nowoczesne i tolerancyjne?

Wielość religii i jedno Przymierze

(przeł. Eliza Pieciul, wydawnictwo W drodze, Poznań 2004)

Religia teistyczna, dogmatyczna i posiadająca hierarchiczny porządek wcale nie jest z definicji nietolerancyjna - pisze kardynał. Podobnie dogmaty nie czynią niezdolnym do dialogu, a dążenie do pokoju nie oznacza rezygnacji z prawdy. Autor przedstawia swoją wizję dialogu religijnego, który ma zmierzać do wnikliwszego wsłuchiwania się w słowo Boga, ukazujące jedność pośrodku podziałów.

Bóg jest blisko nas. Eucharystia - centrum życia

(przeł. Monika Rodkiewicz, Wydawnictwo M, Kraków 2002)

Zbiór tekstów na temat Eucharystii i jej znaczenia tak w życiu Kościoła, jak i w osobistym doświadczeniu kardynała. Zebrane rozważania to przeważnie zarejestrowane na taśmie magnetofonowej kazania; słychać w nich język mówiony - to świadomy zabieg zastosowany na życzenie Ratzingera (podobnie jak w innej jego książce, “Córze Syjonu"). W teologii Josepha Ratzingera Eucharystia zajmuje centralne miejsce, definiuje Kościół jako wspólnotę: “Warunkiem communio jest takie pojmowanie Boga, według którego Absolut nie jest bezosobową zasadą świata, lecz Słowem, sensem i miłością, żywą wspólnotą".

Opr. Katarzyna Wiśniewska