Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Pracowicie wypełniane wnioski o ministerialne dotacje przynoszą rezultaty i rusza wielka machina: premiery książek, spotkania z poetami, konferencje naukowe, warsztaty tłumaczy, projekcje filmów. Miłosz czytany, komentowany, śpiewany, pokazywany na planszach i ekranach, wyświetlany na murach kamienic, transmitowany z archiwalnych nagrań... Budzący przez chwilę zainteresowanie masowych mediów, które zazwyczaj obeszłyby go szerokim łukiem. Jak zniosą tę zmasowaną obecność ci, którym tak bardzo przeszkadzał - czy to jako intelektualista rzekomo wrogi polskości, czy to jako poeta, który zagrodził drogę "młodszym zdolniejszym"?
Tymczasem, choć on sam budzi łatwo emocje skrajne, jego twórczość oraz intelektualne przesłanie od dobrych kilku lat nie cieszą się nadmiarem zainteresowania, przynajmniej tego, które mierzone jest odwołaniami innych twórców, prawdziwą dyskusją, zażartym sporem. Już pod koniec życia był raczej "zagłaskiwany" z jednej, opluwany zaś - z drugiej strony. Podejmował tematy ważkie i kontrowersyjne, oczekując rzetelnego rezonansu, spotykały go zaś głównie cokolwiek zdawkowe hołdy oraz płytkie do bólu ataki nienawistników. Niezmiernie rzadkie były intelektualne napięcia, z których sam mógł być zadowolony - zarówno wtedy, gdy pisał o polskim ciążeniu ku prawicy, jak i wtedy, gdy próbował uzmysłowić nam dramaty współczesnej religijności. Gdy zmarł, zaczęliśmy używać metafory "czyśćca", do którego trafiają wielcy twórcy, być może w ten sposób usprawiedliwiając się z własnego lenistwa - z tego, że wskazywane przez Miłosza problemy zbywaliśmy nieraz wzruszeniem ramion.
Czy podczas jego Roku pojawią się projekty będące rzeczywistym dialogiem z pisarzem, pomagające mu ten czyściec opuścić? Z pewnością tego życzyłby sobie najbardziej. Sednem jego osobowości była przecież potrzeba sporu, napięcia, zderzenia stanowisk. Przez całe dojrzałe życie pragnął intensywności (także intelektualnych) doznań, budował samego siebie na zmianie, sprzeczności, ale i nieustającym zaangażowaniu. Znamienna jest irytacja, z jaką w latach 50. oceniał Jerzego Andrzejewskiego, zarzucając przyjacielowi porzucenie politycznych pasji, skoncentrowanie się na sprawach najbardziej prywatnych. On sam, pożegnawszy już komunistyczne ułudy, nie wyrzekał się niepokoju i marzenia: o innej, mądrzejszej, lepszej naturze ludzkiej. Marzenia, dodajmy, ugruntowanego w wierze, był bowiem Miłosz człowiekiem do gruntu religijnym, sprawy wiary traktującym śmiertelnie poważnie, pełnym wątpliwości, zwątpień, dramatów, nigdy natomiast - letniości.
Czy biegnąc za marzeniem, podejmując kolejne spory, choćby liczne batalie przeciw polskiej antyintelektualności, zawsze miał rację i był sprawiedliwy? Z pewnością nie, wiele stron jego esejów może być punktem wyjścia do dyskusji aktualnej i dzisiaj. A zatem po prostu myślmy z Miłoszem, o Miłoszu i przeciwko Miłoszowi. W pytaniu o zło i naszą grzeszność, o kaliber polskiej myśli, o czułość międzyludzkiej troski, wzniosłość i udręki Erosa... Tak jednak, byśmy spróbowali dorosnąć do poziomu, który on zaproponował. Proste to wcale nie będzie.
