Przed wojną w Polsce mieszkało blisko 3,5 miliona Żydów. Pozostawili oni po sobie wielkie materialne i kulturalne dziedzictwo, rozsiane po miastach, miasteczkach i wsiach nie tylko całej Polski, ale również dzisiejszej Ukrainy, Białorusi i Litwy.

Pierwszy obraz, jaki pojawia mi się przed oczami, gdy słyszę o spuściźnie żydowskiej, to cmentarz żydowski w Warszawie – zapewne dlatego, że cała rodzina mojego ojca jest tu pochowana. Hektary starych, zarośniętych macew tworzą kraj- obraz przesiąknięty pustką i ciszą – jest to miejsce wyjątkowe. W Polsce znajduje się około 1200 cmentarzy oraz setki synagog i innych budynków służących przed wojną społeczności żydowskiej. Większość z nich jest w złym stanie. Jedynie dzięki pracy lokalnych aktywistów, którzy wspierają nieliczną dziś społeczność żydowską, stan tych miejsc nie ulega dalszemu pogorszeniu. Nagroda POLIN jest formą podziękowania osobom dbającym o to, co pozostało po polskich Żydach.

Spuścizna polskich Żydów znajduje się nie tylko w Polsce. Pod koniec 2021 r. odwiedziłem miejsca związane z rodziną mojej matki, znajdujące się dziś w Ukrainie. Tam sytuacja wydawała mi się o wiele trudniejsza. Porzucone i zapomniane dziedzictwo żydowskie czekało na swój czas po okresie długiego zaniedbania. Aspiracje Ukraińców i powolnie rozpędzająca się modernizacja kraju dawały nadzieje, że podobnie jak w Polsce, tak i w Ukrainie znajdą się ludzie nieobojętni na naszą wspólną polsko-żydowsko-ukraińską historię. Wojna na jakiś czas spowolniła ten proces, jednak wierzę, że nie da się go już zatrzymać. Mam nadzieję, że Nagroda POLIN coraz częściej będzie trafiać w ręce osób dbających o dziedzictwo Żydów polskich także za naszą wschodnią granicą.

W ramach Programu Grantowego naszego Stowarzyszenia od 10 lat wspieramy grantami wszystkich tych, którzy przyczyniają się do zachowania dziedzictwa żydowskiego. W tym roku, chcąc dać impuls do zmian poza granicami Polski, zdecydowaliśmy, że zgłaszane projekty mogą być realizowane również w obrębie historycznych granic Polski. Serdecznie zachęcam do wystartowania w naszym konkursie grantowym, w którym można złożyć aplikację do 9 września. Dzięki tym lokalnym działaniom wspólnie dokonamy wielkiej zmiany. ©

Autor jest przewodniczącym Stowarzyszenia Żydowskiego Instytutu Historycznego w Polsce.