Najlepsze

Koniec roku, czas na bilans. Wybrałam najlepsze w moim mniemaniu książki dla dzieci i młodzieży, wydane na polskim rynku w ubiegłych 12 miesiącach. Wybór kapryśny i subiektywny, choć w części pokrywa się z ogłoszonymi właśnie nominacjami Polskiej Sekcji IBBY (International Board of Books for Young People) do nagrody Książka Roku. Wiek podany w nawiasach oznacza dolną granicę wieku dzieci, dla których książka jest przeznaczona. Co nie znaczy, że takie na przykład "Wielkie pytanie, opatrzone cyfrą 3+, nie jest zarazem książką dla piętnastolatków.

08.12.2006

Czyta się kilka minut

Astrid Lindgren / il. Ingrid Vang Nyman, "Wielka księga Pippi", Nasza Księgarnia

W bardzo udanej serii klasyki dziecięcej (!!!) Nasza Księgarnia wydała wszystkie przygody Pippi Pończoszarki w jednym, poręcznym tomie. Ku mojej satysfakcji "Wielką Księgę Pippi" opatrzono ilustracjami Ingrid Vang Nyman, które w Szwecji były pierwsze (1945) i najlepsze! Od z górą sześćdziesięciu lat Pippi pozostaje taka, jaką narysowała ją niezwykle oryginalna szwedzka graficzka. Księga zawiera opowiadania o Pippi przetłumaczone "na cztery ręce" - przez Teresę Chłapowską i Irenę Szuch-Wyszomirską.

(wiek 6+)

Astrid Lindgren / il. Björn Berg, "Przygody Emila ze Smalandii", Nasza Księgarnia

Ta sama seria i ten sam zamysł - kapitalne przygody Emila, dotąd rozproszone w cienkich tomikach, zebrano w jednym grubaśnym tomie. I znowu słuszna decyzja wydawcy - tekst opatrzono ilustracjami Björna Berga, które świetnie oddają charakter bohatera. Lubiła je Astrid Lindgren, a na jej guście można było polegać. Niestety, po śmierci pisarki rozpoczęła się wydawnicza anarchia; tym bardziej cieszy polskie wydanie.

(wiek 6+)

Iwona Chmielewska, "O wędrowaniu przy zasypianiu", wydawnictwo Hokus Pokus

Książka ta przybyła do nas via Seul i Bolonię. Przed paroma laty młoda toruńska graficzka zawiozła swoje projekty autorskich książek na Targi do Bolonii. Tam złowili ją wydawcy koreańscy i wydali z wielką starannością sześć tytułów. Jedna z nich została koreańską Książką Roku, inna znalazła się w finale Bologna Ragazzi Award - prestiżowego konkursu na najpiękniejsze książki dla dzieci. Teraz nakładem małej oficyny Hokus Pokus ukazała się pierwsza książka "toruńskiego kopciuszka". Jest to nastrojowa, prosta opowiastka o dziesięciu paluszkach wystających spod kołdry, które wyobraźnia dziecka zamienia w coraz to nowe obiekty i krajobrazy. Nominacja do Książki Roku Polskiej Sekcji IBBY.

(wiek 3+)

Tove Jansson, "Muminki" (komiks), Egmont

Już siedem zeszytów kapitalnego komiksu o Muminkach ukazało się w Polsce. Nie jest to żadna pośmiertna adaptacja - Tove Jansson narysowała je sama, wiele lat temu. Zdarzyło mi się płakać ze śmiechu nad niektórymi fragmentami - autorka nabija się bez litości z hipokrytów i nudziarzy. Może należałoby opatrzyć komiks przestrogą: "Uwaga! Komiks upowszechnia treści dydaktycznie kontrowersyjne!". Uwielbiam Tove za jej chuligaństwo! Choćby ten zeszyt, w którym do Doliny przybywa Prorok, a Tata Muminka za jego namową postanawia opuścić rodzinę i "realizować się" w odosobnieniu, na drzewie. Wiwat Tove!

(wiek 5+)

Tove Jansson, "Muminki", Nasza Księgarnia

Wszystkie tomy "Muminków" wydane w tym samym formacie i okładkach, co w latach 70., kiedy po raz pierwszy trafiły do Polski. Mam do nich wielki sentyment, toteż wznowienie przywitałam z entuzjazmem! Format w sam raz do dużej kieszeni - do czytania w metrze i poczekalni u dentysty. A Muminki jakie są - każdy widzi! Rewelacyjna lektura dla co najmniej trzech pokoleń.

(wiek 6+)

Karolina Lijklema, "Mikołaju, czekam!", Lalida Books

Bardzo obiecujący zwiastun nowopowstałego wydawnictwa, założonego przez polsko-holenderską parę grafików - Karolinę i Hansa Lijklemów. Bezpretensjonalna, wigilijna opowieść o Świętym Mikołaju, którego zaprzęg utknął w korku miejskim. Metrem, taksówką, piechotą zmierza Mikołaj do domu małej Ninki, która stoi w oknie i wypatruje gościa. Młodzi wydawcy nie są nowicjuszami - projektowane przez nich książki zdobywały już nagrody Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek. Pierwsza autorska książeczka opracowana jest niezwykle starannie - świetny papier, ładny layout. Nastrojowe, nowoczesne ilustracje zdradzają nie lada umiejętności. Czekamy na kolejne tytuły.

(wiek 3+)

Phyllis Reynolds Naylor, seria "Alice", Znak

Nowa seria dla nastolatek, tym razem w realiach amerykańskich, odrobinę egzotycznych. Alice ma 12 lat, jest półsierotą - straciła matkę w wieku lat pięciu. Ciągle obwinia się, że nie pamięta, jak to było mieć mamę. Opiekuje się nią tata i 20-letni brat. Alice ma poczucie, że powinna spełniać rolę pani domu, ale jej to nie wychodzi. Dwaj abnegaci i nastolatka w stanie hormonalnej burzy - to oznacza kłopoty. Mężczyźni chcą być pomocni, ale dylematy nastoletnich dziewczynek to dla nich kosmos. Stąd różne śmieszne perypetie. Książka nieporównanie bardziej soft od moich ulubionych tytułów Brytyjki Jacqueline Wilson, ale zawiera dużo świetnych obserwacji ze świata dorastających panien.

(wiek 10+)

Bianca Pitzorno / il. Quentin Blake, "Poliksena i prosiaczek", Prószyński i S-ka

Intrygująca, zawikłana fabuła, opatrzona "nabazgranymi" wspaniale ilustracjami Quentina Blake'a ("nadworny" ilustrator Roalda Dahla). Podczas zabawy z koleżankami mała Poliksena dowiaduje się, że jest podrzutkiem. Zraniona, wyrusza w świat szukać swoich prawdziwych rodziców. Jako maskotkę zabiera prosiaka. Powoli odsłania zagadkę swojego pochodzenia, ale ilekroć "nominuje" do roli rodziców kolejną parę - historia komplikuje się coraz bardziej. Fabuła sensacyjna, przygodowa - przynęta dla "nieczytających" dzieciaków.

(wiek 7+)

Leszek K. Talko / il. Anna Niemierko, "Jaś i Małgosia", Santorski i S-ka

"Niebaśń", czyli postmodernistyczny żart literacki na kanwie znanej baśni braci Grimm. Jaś i Małgosia jeżdżą z castingu na casting, aby zaspokoić ambicje matki. Gra w reklamach nuży ich i mierzi, ale matka pozostaje głucha na potrzeby dzieci. Któregoś dnia rodzeństwo gubi się (ale nie w lesie) i trafia w ręce Baby Jagi. Autor kpi z braci Grimm, ale opowiastkę kończy nieuchronnym morałem i przestrogą - adekwatną do dzisiejszych zagrożeń. Świetne, syntetyczne ilustracje młodej graficzki. Zuchwały layout. Nominacja do Książki Roku Polskiej Sekcji IBBY.

(wiek 6+)

Michał Rusinek / il. Małgorzata Bieńkowska, "Kopciuszek", Santorski i S-ka

Kolejny tomik z serii bajek opowiedzianych od nowa, z przymrużeniem oka albo zgoła prowokacyjnie. Michał Rusinek wierszem opisał dylematy panny Kopciuszek, która zabiega o rękę zblazowanego młodzieńca. Jej wysiłki, aby wyglądem przypominać gwiazdy kolorowych pism kobiecych, zostaną docenione - po balu "książęca" rodzina zamieści anons w gazecie, aby odnaleźć właścicielkę zgubionego w biegu "najka". A jednak nie doczekamy się wesela... Autor zamyka opowieść morałem, aczkolwiek nie tym, który pochodzi od Pana Perrault. Znaczenie trudnych słów objaśnione na marginesach. Książka zilustrowana brawurowo, w oryginalnym opracowaniu graficznym. Nominacja do Książki Roku Polskiej Sekcji IBBY.

(wiek 6+)

"Polskie baśnie i legendy", wybór Grzegorza Leszczyńskiego / il. Maria Ekier, Nowa Era

Jedna z najurodziwszych książek mijającego roku - elegancki tom, pięknie opracowany graficznie przez Grażkę Langa. Dawno nie mieliśmy zbioru baśni polskich na naszym rynku. Ciekawy wybór tekstów - od najstarszych, klasycznych, po rewelacyjne baśnie Stanisława Dygata (!), Doroty Terakowskiej i Olgi Tokarczuk. Przejrzysty layout, znakomite ilustracje. Nominacja do Książki Roku Polskiej Sekcji IBBY.

(wiek 5+)

Mira Lobe / il. Mieczysław Pokora, "Babcia na jabłoni", wyd. Dwie Siostry

Bardzo obiecująca seria "Mistrzowie Ilustracji" zawiera najlepsze, pięknie zilustrowane tytuły dla dzieci. Serię zapoczątkowało nowe wydanie opowieści o wyimaginowanej, ekscentrycznej babci, wymyślonej przez małego chłopca. Książka miała polską premierę w roku 1965, ale nie straciła nic ze swojej atrakcyjności. Nowe wydanie zdobią pyszne ilustracje zmarłego niedawno Mieczysława Pokory, a okładka, wyklejka, layout zostały bardzo zręcznie "podrasowane" wedle współczesnych standardów edytorskich.

(wiek 6+)

Krystyna Boglar / il. Bohdan Butenko, "Klementyna lubi kolor czerwony", wyd. Dwie Siostry

Z tej samej serii - wznowienie zabawnej fabuły detektywistycznej dla dzieci. Poza jednym Panem Milicjantem nic nie zdradza blisko czterdziestoletniej metryki tej książki. Wielka szkoda, że tak mało u nas "kryminałów" dla dzieci - "Klementynę" czyta się świetnie. Nad ilustracjami Bohdana Butenki rozrzewnią się rodzice i dziadkowie - grafik jak był nowatorski za młodu, tak jest do dziś. Jego ilustracje niezmiennie pozostają świeże i dowcipne.

(wiek 6+)

Janusz Stanny, "O malarzu rudym jak cegła", wyd. Wytwórnia

Kolejny (po "Baśni o królu Dardanelu") reprint autorskiej książki mistrza studentów warszawskiej ASP. Opowieść o malarzu, który magicznym pędzlem potrafi wyczarować dom, wannę, kota, parasol... Wierszowana, a jakże - profesor Stanny rymuje z tą samą swobodą, z jaką maluje. Ilustracje "machnięte" lekko, z dezynwolturą, zaskakują dziś prostotą i odwagą.

(wiek 3+)

"Moja pierwsza encyklopedia bohaterów", wyd. Larousse

Najnowszy tom kapitalnej serii Larousse'a - tym razem o bohaterach bajek, komiksów, mitów. Od Odyseusza i Thora, przez Tomka Sawyera, Pinokia, po Batmana - są tu wszyscy, którzy się liczą w świecie literackiej fikcji. Prezentacja bohatera, skrót fabuły i znakomite ilustracje drużyny najlepszych francuskich grafików - prawdziwy rarytas dla pasjonatów pięknej książki. Larousse nie ma sobie równych w dziedzinie mistrzowskiego layoutu.

(wiek 3+)

Monika Hanulak, "Smonia", wyd. Wytwórnia

Szczęśliwie upowszechnia się u nas moda na książki autorskie - młodzi graficy coraz częściej projektują kompletne albumy, zakomponowane wedle własnego widzimisię. Prościutka, zabawna fabuła służy za pretekst dla formalnych eksperymentów - książka jest dziełem tyleż wizualnym, co literackim. Monika Hanulak jest asystentką na wydziale grafiki warszawskiej ASP. Zrealizowała swój kaprys - historię udomowionej smoczycy napisała, zilustrowała, złamała - pieszcząc każdy szczegół. Powstał piękny album dla dzieciaków. Nominacja do Książki Roku Polskiej Sekcji IBBY.

(wiek 3+)

Wolf Erlbruch, "Wielkie pytanie", wyd. Hokus Pokus

Książka, która uzyskała Grand Prix na Targach Książki dla dzieci w Bolonii przed dwoma laty. W roku następnym jej autor został nagrodzony Medalem Hansa Christiana Andersena - najwyższym światowym wyróżnieniem w kategorii twórczości dla najmłodszych. Hokus Pokus - oficyna, która pilnie śledzi książki nagrodzone na świecie - zadbała o polską edycję. Tytułowe pytanie nie pada w tekście, jego treści możemy domyślić się, słuchając odpowiedzi. Trójka, bokser, gęś, piekarz, ślepiec - każde z nich odpowiada inaczej. Każda fraza to oddzielna rozkładówka, zakomponowana po mistrzowsku, opatrzona pięknym, skromnym rysunkiem. Erlbruch jest liderem światowej ilustracji. Dotychczas ukazały się u nas dwa tytuły, wkrótce kolejne.

(wiek 3+)

Nicola Davies / il. Neal Dayton, "Kupa", wyd. Dwie Siostry

Niech was nie gorszy tytuł - to książka naukowa. Od lat trzech wzwyż. Pomijane wstydliwym milczeniem wypróżnianie jest przecież ważną częścią zwierzęcej egzystencji. Kupa to nieocenione źródło informacji o trybie życia ssaków. Zwierzęce odchody dostarczają informacji o diecie, obyczajach, chorobach stworzeń żyjących i wymarłych. Kupa służy za opał i budulec. O tym jest ta książka. Napisana najprościej na świecie, a zilustrowana zabawnie, w konwencji dziecięcego rysunku. Była przebojem Targów w Bolonii, teraz pojawia się u nas, z rekomendacją Adama Wajraka.

(wiek 3+)

Amoz Oz / il. Lucyna Talejko-Kwiatkowska, "Nagle w głębi lasu", Rebis

Zachwycająca baśń: zaczyna się intrygująco, a dalej jest tylko ciekawiej. Oto z pewnej wioski nagle znikają wszystkie zwierzęta - dzikie i udomowione. Starsi traktują ten kataklizm jak wstydliwy sekret. Dorasta pokolenie dzieci, które nie wiedzą, jak wygląda jeż czy krowa. Ale małemu Nimiemu zaczynają się śnić zwierzęta, a wkrótce znika w górach i wraca odmieniony. Para jego szkolnych kolegów postanawia wyjaśnić zagadkę. Amoz Oz nie szczebiocze - traktuje dzieci serio. Morały nie są oczywiste, zagadka nie doczeka się jednoznacznego wyjaśnienia. Wysokiej klasy literatura.

(wiek 7+)

Roksana Jędrzejewska-Wróbel / il. Piotr Rychel, "Kamienica", wyd. Literatura

Dowcipne, trochę złośliwe portrety naszych rodaków, przebranych w kostium świnek. Mieszkańcy tytułowej "kamienicy" to znający się od zawsze, niechętni sobie sąsiedzi. Zrzędliwi, nieznośni, mają wszystkie cechy strasznych mieszczan. Pojedna ich dopiero wspólny wróg - ekscentryczna nowa lokatorka, artystka i elegantka. Nowo przybyła podejmie beznadziejną próbę zaprzyjaźnienia się z sąsiadami. Wkrótce dowie się, że dom nosi w sobie ponurą tajemnicę. Książeczka świetnie napisana i bogato zilustrowana, czyta się lekko i potoczyście. Nominacja do Książki Roku Polskiej Sekcji IBBY.

(wiek 6+)

Małgorzata Musierowicz, "Czarna polewka", Akapit Press

Siedemnasty tom Jeżycjady. Bardzo zabawny, jako że jeden wątek rozwija się przy udziale małoletniego Ignacego Grzegorza Stryby - nieznośnego mądrali i dziwoląga, stworzonego na podobieństwo dziadka Ignacego Borejki. Ignaś jest stoikiem i erudytą, a efekt komiczny bierze się stąd, że ta inteligencka miągwa zakochuje się w rówieśnicy, opalonej blond-głuptasce. Ani jej ignorancja, ani nieortograficzne listy nie są w stanie ostudzić uczuć Ignasia. Nastoletnim czytelniczkom bardziej spodoba się zapewne główna intryga książki - czyli ucieczka w nieznane Laury i Wolfiego, ale ja kibicuję Ignasiowi. Autorka przebąkuje o kolejnym tomie na Gwiazdkę...

(wiek 8+)

Joshua Mowll, "Operacja Czerwone Jerycho", Muchomor

Książka awanturnicza, umiejętnie upozowana na literaturę faktu. Autor, grafik z zawodu, jest zręcznym fałszerzem - wykonał lipne "rekonstrukcje" autentycznych jakoby dokumentów, zdjęć, map i dzienników okrętowych. W roli bohaterów obsadził niesforne rodzeństwo, które powierzono opiece wuja - kapitana okrętu przeznaczonego do tajnych misji wojskowych. Fabuła balansuje pomiędzy Jamesem Bondem, Verne'em a Piratami z Karaibów. Wszyscy znani mi chłopcy (także ci pięćdziesięcioletni) są książką zachwyceni.

(wiek 7+)

Kim Fupz Aakeson / il. Eva Ericsson, "Esben i duch dziadka", wyd. Media Rodzina

Najlepsza bodaj książka o śmierci, jaką miałam w ręku. Umiera dziadek małego Esbena, chłopiec nie umie się z tym pogodzić. Zmarły nawiedza go w snach. Rodzice martwią się i "zagłaskują" problem. A mały Esben próbuje dociec, co każe Dziadkowi każdej nocy przybywać z zaświatów. Razem szwendają się po mieście i szukają odpowiedzi. Na koniec ją znajdują. Odtąd będą spokojni i pogodzeni, a Esben zaśnie z ulgą. Piękna, ciepła, dająca otuchę książka opatrzona świetnymi rysunkami popularnej szwedzkiej ilustratorki.

(wiek 4+)

Sven Nordqvist, "Kiedy mały Findus się zgubił", "Tort urodzinowy", wyd. Media Rodzina

Dwie arcyśmieszne książki szwedzkiego rysownika - opowieści o staruszku Pattsonie i jego gadającym kocie w pasiastych spodniach. Smak tych historyjek polega na ich lekko absurdalnym klimacie - na realistycznych ilustracjach pojawiają się ni w pięć, ni w dziewięć niedorzeczne detale, jak huśtające się na żyrandolu smoki czy nocnik w kształcie gigantycznej filiżanki. Śledzenie tych żartów daje dziecku mnóstwo frajdy. Same opowiadania też trącą absurdem - polecam zwłaszcza "Tort urodzinowy", kapitalną historię o całkiem logicznych działaniach Pattsona, które w oczach sąsiadów wyglądają na czyny szaleńca.

(wiek 3+)

"Sztuka nie tylko dla dzieci", Znak

Piękny album, który służy oswajaniu dzieci z malarstwem - każda reprodukcja opatrzona jest rebusem, zagadką, zadaniem do wykonania. Dziecko zbliża się do sztuki poprzez anegdotę - śledzi szczegóły, odgaduje znaczenie znaków i symboli, bawi się iluzjami. Komentarz prosty i zwięzły, nie odstraszy opornych. Od takiego uważnego patrzenia na obrazy zaczyna się zainteresowanie, pierwsze lody pomiędzy artystą a dzieckiem zostają przełamane.

(wiek 6+)

Cornelia Funke, "Atramentowa krew", Egmont

Drugi tom trylogii opartej na świetnym pomyśle fabularnym. Bohaterami są ojciec i córka, wyposażeni w dar ożywiania postaci z książek. Ta umiejętność ściąga na nich szereg nieszczęść, a podróż do wnętrza literackiej fikcji bywa skrajnie niebezpieczna. Bardzo "wizualny" język (autorka jest plastyczką) - fabuła składa się z szeregu sugestywnych obrazów. Autorka sprytnie rekomenduje czytelnikowi ulubione lektury, poprzedzając każdy rozdział cytatami. "Atramentowa krew", podobnie jak tom poprzedni, jest namiętną pochwałą czytania.

(wiek 8+)

Grzegorz Gortat, "Do pierwszej krwi", Ossolineum

Powieść dla nastolatków, w scenerii miejskiego blokowiska, którym rządzi grupa piętnastolatków. Pochodzą z różnych domów, ale łączy ich poczucie niechęci do obcych. Przy czym "obcym" może być każdy - mieszkaniec sąsiedniego osiedla, kibic konkurencyjnej drużyny, imigrant... Książka bardzo emocjonalna, chwilami brutalna, ale wiarygodna. Dużo prawdy, dobrze skonstruowana fabuła. I choć autor obiecuje na koniec złudne pojednanie wszystkich ze wszystkimi - to przecież pomaga nazwać nasze lęki, tchórzostwo i bezradność wobec przemocy. Nominacja do Książki Roku Polskiej Sekcji IBBY.

(wiek 12+)

Dziękujemy, że nas czytasz!

Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →

Dostęp 10/10

  • 10 dni dostępu - poznaj nas
  • Natychmiastowy dostęp
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
10,00 zł

Dostęp kwartalny

Kwartalny dostęp do TygodnikPowszechny.pl
  • Natychmiastowy dostęp
  • 92 dni dostępu = aż 13 numerów Tygodnika
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
89,90 zł
© Wszelkie prawa w tym prawa autorów i wydawcy zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów i innych części czasopisma bez zgody wydawcy zabronione [nota wydawnicza]. Jeśli na końcu artykułu znajduje się znak ℗, wówczas istnieje możliwość przedruku po zakupieniu licencji od Wydawcy [kontakt z Wydawcą]

Artykuł pochodzi z numeru TP 50/2006

Artykuł pochodzi z dodatku „Książki w Tygodniku (50/2006)