Na skróty

W Paryżu w wieku 91 lat zmarł Claude Simon, pisarz francuski, laureat Literackiej Nagrody Nobla (1985), współtwórca nowatorskiego prądu nouveau roman, autor m.in. “Drogi przez Flandrię". W wieku 59 lat zmarł Eugeniusz Priwieziencew, aktor teatralny i filmowy (m.in. “Barwy ochronne", “Pociąg do Hollywood"), reżyser i dramaturg. "Z polskim modernizmem, przede wszystkim z Wyspiańskim, a także z katastrofizmem Witkacego spokrewniała go blisko filozofia artystyczna, którą można było odczytać z jego spektakli. W świecie, gdzie Absolut jawi się jako nienazywalna zagadka, ucieczką przed śmiercią było tylko jedno - sztuka. Sprzężone ze sobą te dwa tematy - sztuki i śmierci - obecne były w całej jego twórczości, szczególnie dramatycznie, osobiście nacechowane w ostatnich spektaklach w Teatrze Narodowym, poczynając od »Morza i zwierciadła« Audena, »Hamleta« według studium o »Hamlecie« Wyspiańskiego, »Duszyczki« Różewicza do ostatniego, autorskiego scenariusza, napisanego razem z córką Antoniną »On. Drugi powrót Odysa«. Obumieraniem napiętnowana była w jego przedstawieniach cywilizacja ludzka - jej panoramę odnajdziemy w »Weselu« z 1977 roku, w obu realizacjach »Nie-Boskiej komedii«, w spektaklach Czechowowskich (»Dziesięć portretów z czajką w tle«), w »Tak zwanej ludzkości w obłędzie« według Witkacego, w »Powolnym ciemnieniu malowideł«, w »Złowionym« według Różewicza, w obu realizacjach »Dziadów«, w »Nocy listopadowej«, w którą wpisał wstrząsające panneau polskich śmierci heroicznych - od Listopada 1830 po warszawski Sierpień 1944" - Jerzego Grzegorzewskiego wspomina w “Didaskaliach" Elżbieta Morawiec. O zmarłym reżyserze wypowiadają się też Stanisław Radwan i Jerzy Trela, początki jego teatru rekonstruuje Rafał Węgrzyniak. W ciekawym, potrójnym numerze pisma (2005, nr 6-8) znajdziemy też m.in. blok materiałów o “Zaratustrze" Krystiana Lupy, rozmowę z Pawłem Althamerem i liczne recenzje. Nad możliwością powrotu polskich reżyserów do repertuaru romantycznego w eseju “Za duże buty" zastanawia się Małgorzata Dziewulska: “Kiedy spojrzymy na dzieje różnych rewizji romantycznych, widzimy, że okresy, w których codziennością były potężne zagrożenia, łatwiej przyjmowały egzaltację romantyków i mniej się dystansowały od jej wysokiego gestu. Także okresy nasilającego się zniewolenia. Może zagrożenie zmniejsza strach przed śmiesznością? W bliskości cierpienia i śmierci każdy sposób istnienia realnego okazuje się niedostateczny, pojawia się potrzeba zobaczenia życia w jakimś świetle innym niż codzienne? Przeszłość rodzi się ponownie, nabiera innego wymiaru, doświadczenie niespójne i rozproszone krystalizuje się w skupionej wizji. W takich chwilach jesteśmy znów bliżej romantyków. (...) Tym, co legitymizuje postać romantyczną, jest przejście przez próbę śmierci, niczym w »Czarodziejskim flecie«, która przecież może być całkiem indywidualna i mieć bardzo różny charakter, pod jednym warunkiem: że odbywa się w warunkach wysokiego ciśnienia. Ono umożliwia poufny dialog z romantyzmem, który w teatrze może mieć siłę, może być bluźnierczy, heretycki i gniewny. I dobrze się nadaje na inspirację artystycznej rewolty". Jubileusz siedemdziesięciolecia świętuje Jarosław Marek Rymkiewicz, poeta, prozaik, tłumacz, historyk literatury, laureat wielu nagród, w tym Nike 2003 za tom poetycki “Zachód słońca w Milanówku". Obok wielu zbiorów wierszy, Rymkiewicz opublikował m.in. powieści “Rozmowy polskie latem 1983 roku" i “Umschlagplatz" oraz eseje historycznoliterackie poświęcone Fredrze, Słowackiemu i Mickiewiczowi (m.in. “Żmut" i “Baket"). W ostatnich latach ukazały się jego dwie “encyklopedie": “Leśmian" i “Słowacki". 80. urodziny obchodził Edmund Niziurski, pisarz, autor powieści “kultowych" dla pokoleń polskiej młodzieży: “Niewiarygodnych przygód Marka Piegusa", “Sposobu na Alcybiadesa", “Naprzód, Wspaniali", “Adelo, zrozum mnie" i wielu innych. W skład Rady Programowej powstającego w Warszawie Muzeum Sztuki Nowoczesnej weszli Mirosław Bałka i Leon Tarasewicz oraz Magdalena Kardasz (Zachęta), Dorota Monkiewicz (Muzeum Narodowego w Warszawie), Piotr Piotrowski, Maria Anna Potocka (krakowski Bunkier Sztuki), Maria Poprzęcka, Anda Rottenberg, Adam Szymczyk (Kunsthalle w Bazylei) i Milada Ślizińska (CSW). Pierwszym dyrektorem Muzeum został Tadeusz Zielniewicz, historyk sztuki, były naczelny konserwator zabytków. W pałacu we Wsoli koło Radomia, dawnym majątku Jerzego Gombrowicza, starszego brata Witolda, powstanie muzeum autora “Kosmosu". Budynek (w którym Gombrowicz pracował nad “Ferdydurke") i park zakupił za 1,5 mln zł marszałek województwa mazowieckiego, by przekazać je warszawskiemu Muzeum Literatury. Ministerstwo Kultury i Sztuki zapowiada rozszerzenie listy “instytucji narodowych", współfinansowanych z budżetu państwa, na liczne placówki, które po reformie administracyjnej w 1999 r. przeszły pod zarząd samorządów. Jak się okazało, władz lokalnych nie stać na utrzymanie niektórych obiektów, co powoduje oczywiście obniżenie poziomu ich działalności lub wręcz niszczenie. Na liście instytucji, które mają zostać objęte patronatem państwowym są m.in. wrocławskie Muzeum Narodowe i Teatr Polski, muzeum w Brzegu, Narodowa Orkiestra Radia i Telewizji w Katowicach oraz Filharmonia w Białymstoku. Prezydent Aleksander Kwaśniewski podpisał ustawę o kinematografii, powołującą do życia Polski Instytut Sztuki Filmowej, współfinansujący produkcję filmową. Jego dochody pochodzić będą m.in. z 1,5-procentowego podatku od emitowanych reklam, którym obłożone zostaną telewizje, kina i sieci kablowe. Wzbudzająca wiele kontrowersji ustawa wejdzie w życie 22 lipca, podatek zaś zacznie obowiązywać od przyszłego roku. “Mój Nikifor" w reżyserii Krzysztofa Krauze otrzymał Grand Prix 40. Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Karlowych Warach. Jury pod przewodnictwem Michaela Radforda przyznało filmowi także nagrody za reżyserię oraz najlepszą rolę kobiecą (dla Krystyny Feldman). “Niedoceniane Karlowe Wary powinny stać się dla nas festiwalem pierwszorzędnym - tu możemy czuć się naprawdę u siebie, tu jesteśmy oczekiwani, stąd możemy ruszać w świat - pisze Tadeusz Sobolewski. - »Na Wschód od Zachodu« (nazwa jednej z konkursowych sekcji) dzieją się rzeczy fascynujące. My, z naszym kapitalnym doświadczeniem dziejowym - przez nasze kino wciąż pomijanym - potrafimy lepiej niż zachodnia widownia zrozumieć film izraelski, rosyjski, kirgiski. Dlatego na tym festiwalu nie czujemy się dalekimi krewnymi z prowincji". W Muzeum Architektury we Wrocławiu trwa wystawa witraży Jerzego Skąpskiego, jednego z najwybitniejszych współczesnych twórców tej dziedziny sztuki, autora ponad 600 okien witrażowych, przede wszystkim we wnętrzach sakralnych. Ekspozycję - prezentującą fotografie, projekty i kartony oraz oczywiście oryginalne witraże - oglądać można do 4 września. Następnie zostanie przeniesiona kolejno do Nowego Sączu, Krynicy i Nowego Targu. W Berlinie, w Starej Galerii Narodowej na Wyspie Muzealnej (Alte Nationalgalerie Museumsinsel) otwarto obszerną wystawę “Goya - prorok nowoczesności", prezentującą ponad 80 płócien słynnego artysty. Szczegóły: . W nocy z 15 na 16 lipca księgarnie na całym świecie rozpoczęły sprzedaż książki “Harry Potter i książę półkrwi", szóstej części cyklu Joanne K. Rowling. Według wcześniejszych szacunków, sprzedaż w ciągu pierwszej doby powinna wynieść około 10 milionów egzemplarzy. Premiera polskiego tłumaczenia zapowiadana jest na koniec stycznia przyszłego roku.