Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
W „Angelusie” – słynnym filmie Lecha Majewskiego – pokazani są jako proste „chopy”, które może i nie znają się na polityce, ale na pewno mają wgląd w konstelacje gwiazd. I choć wiadomo nie od dziś, że tajemnice Nieba objawiane są prostaczkom, to obraz robotników próbujących ratować świat przed „dupnięciem” promienia Saturna, wciąż ogląda się z niedowierzaniem. Nic dziwnego, zjawisko to było tak niecodzienne, że Grupa Janowska stała się fenomenem na skalę światową.
Wszystko zaczęło się od Teofila Ociepki – maszynisty w elektrowni kopalni „Giesche” (obecnie „Wieczorek”), a zarazem teozofa i założyciela Janowskiej Gminy Okultystycznej. To on w latach 30., za namową swojego mistrza (którym był prawdopodobnie różokrzyżowiec Filip Hohmann), zaczął malować, traktując sztukę jako ekspresję boskiego natchnienia.
W 1946 r. Ociepka przyczynił się do założenia kółka plastycznego przy prowadzonym przez Ottona Klimczoka domu kultury kopalni „Wieczorek”, która mieści się w Janowie – dzielnicy Katowic. Zespół przekształcił się w Koło Malarzy Nieprofesjonalnych, których twórczość spotkała się z ostrą krytyką, jako że nie przystawała do sztuki socrealistycznej. Robotnikami, którzy utworzyli trzon grupy, nazwanej później Janowską, byli m.in. Leopold Wróbel, Paweł Wróbel, Ewald Gawlik, Bolesław Skulik i Erwin Sówka.
Choć sam Ociepka nie uczestniczył w spotkaniach, podczas których górnicy pokazywali sobie obrazy, ich malarstwo wydaje się silnie inspirowane jego twórczością. Mimo widocznych rysów indywidualnych, obrazy malarzy wiąże ich prymitywistyczny charakter: deformacja perspektywy i wykorzystanie szczegółu oraz wplatanie symboli i motywów magicznych do scen przedstawiających życie codzienne.
Poza Ottonem Klimczokiem, opiekę nad malarzami sprawował też Zygmunt Lis, który podsuwał górnikom lektury i czuwał nad rozwojem ich twórczości. Malarstwo Grupy Janowskiej stało się wizytówką Śląska: obrazy górników eksponowane były na wielu wystawach zarówno w kraju, jak i za granicą.
