W osadzonej w dwudziestoleciu międzywojennym powieści na plan pierwszy wysuwa się uboga i wielodzietna żydowska rodzina z prowincjonalnego Tarnowa. Łoziński pokazuje zróżnicowanie i rozwarstwienie żydowskiej części społeczeństwa, przedstawia dylematy typowe dla epoki: od marzeń o emigracji, przez fascynację Marksem i partią, po poświęcenie dla religii. Życie Stramerów gwałtownie zmienia wojna, emigracja, udział w konspiracji, akcje dywersyjne. Odwrócenie perspektywy, przedstawienie żydowskiego środowiska jako własnego, a polskiego jako obcego, groźnego, często niezrozumiałego, znosi tradycyjnie ustawione schematy opowiadania, inne wątki wypycha na plan pierwszy. Łoziński podąża szlakiem wytyczonym przez Grynberga i niedawno podjętym przez Zarembę-Bielawskiego, ale w jego powieści pojawia się bardzo silny głos kobiecy, którego wcześniej mocno brakowało. ©

Mikołaj Łoziński STRAMER, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2019