Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Na wysypisku rybich odpadów, w oparach amoniaku, pośród pełzającego robactwa, much i dzikich ptaków, brodzą ludzie, wśród nich również dzieci, poszukujący zdatnego do spożycia kawałka ryby. Codziennie afrykańscy rybacy wydobywają z Jeziora Wiktorii po 500 ton okonia, który za chwilę ma trafić na europejskie stoły. W tym samym czasie dwa miliony ludzi w Tanzanii cierpi głód. I czeka na pomoc humanitarną z bogatszej części świata. Twórcy "Koszmaru Darwina" postanowili prześwietlić ten tragiczny paradoks.
A wszystko zaczęło się 40 lat temu, kiedy do jeziora wpuszczono drapieżnego okonia nilowego. Dziś odpowiada on za zachwianie równowagi biologicznej w akwenie, ale za to stał się gorącym towarem eksportowym dla wielkich koncernów, które wybudowały tu swoje przetwórnie. Dało to zatrudnienie ludziom zajmującym się dostarczaniem i filetowaniem ryb, lecz pozbawiło tubylców możliwości swobodnego korzystania z zasobów jeziora. "Jesteś częścią wielkiego systemu" - głosi slogan na kalendarzu wiszącym w biurze jednego z bossów fabryki. Czarnoskórzy bohaterowie filmu w większości stanowią ostatnie ogniwo w tym świetnie funkcjonującym systemie. Dziesiątkowani przez AIDS, suszę i dziedziczoną od pokoleń nędzę bezradnie przyglądają się, jak bogaty świat sprowadza ich do kategorii podludzi - przypominających pokornych Elojów z "Wehikułu czasu" Wellsa. "Może to Bóg stworzył zbyt mało bogactw naturalnych?" - pytają bohaterowie filmu.
Sauperowi udało się rozpracować siatkę interesów, która nakłada się na dramatyczną sytuację Tanzańczyków. Jednym z pośrednich ogniw w łańcuchu pokarmowym są rosyjscy piloci, którzy jako najtańsi przewoźnicy na rynku, dysponujący potężnymi IŁ-ami, transportują do Europy ładunki zamrożonych ryb. Ale tajemnicą poliszynela jest, że do Afryki również przyjeżdżają z towarem. Jest nim broń dostarczana w hurtowych ilościach przez europejskie koncerny zbrojeniowe Afrykańczykom walczącym w konfliktach wojennych - w Kongu, Liberii czy Sudanie. "Koszmar Darwina" podszyty jest ironią: organizacje humanitarne pochylają się z troską nad grabionymi mieszkańcami okolic jeziora, ekolodzy biją na alarm w związku z postępującym niszczeniem jego biocenozy - podczas gdy niemal na oczach świata dokonuje się tam innego rodzaju haniebny proceder, w aktywny, choć pośredni sposób przyczyniający się do śmierci milionów ludzi. Skoro był go w stanie namierzyć zwykły filmowiec z kamerą, dlaczego nie można tego zrobić oficjalnie i ukrócić dotychczasowe praktyki? Widocznie zbyt rozległa i gęsta jest pokazana przez Saupera siatka poniżających zależności i brudnych interesów.
Afrykańska prostytutka obsługująca rosyjskich pilotów, dziecko ulicy wąchające klej, wioskowy pastor opiekujący się umierającymi na AIDS, stróż nocny z tanzańskiego Instytutu Rybołówstwa - to ich oczyma oglądamy świat, który jest zaledwie soczewką skupiającą paradoksy o zasięgu globalnym. Wiele z nich czeka jeszcze na swojego Saupera.
KOSZMAR DARWINA ("Darwin’s Nightmare") - reż.: Hubert Sauper, Prod.: Austria, Belgia, Francja 2004. Wyd.: Against Gravity, Mayfly. Premiera DVD, 13 czerwca 2008 r.
