Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Twórcom tego reportażu udało się zobaczyć ich z bliska. Choć szczelnie zamaskowani, zgodzili się opowiedzieć do kamery o swojej sprawie, która zdążyła już pochłonąć ponad 800 ofiar. Wraz z bratnią IRA czy palestyńskim Hamasem stworzyli rodzaj międzynarodówki terrorystycznej. Choć preferują cele bardziej strategiczne, ofiarą ETA od lat pada również ludność cywilna. Kraj Basków, ciesząca się autonomią sielska kraina na pograniczu francusko-hiszpańskim, nadal pozostaje punktem zapalnym na europejskiej mapie. Cóż za paradoks: polityczni włodarze Starego Kontynentu często występują w roli rozjemcy czy doradcy w krwawych etnicznych sporach! Przykład Hiszpanii czy Irlandii wskazuje, że wciąż jest wiele do naprawienia na własnym podwórku.
Władający najstarszym językiem europejskim dumni mieszkańcy Baskonii, choć różnią się między sobą w poglądach na temat politycznego statusu ich małej ojczyzny i metod walki, mają niezmiennie silne poczucie odrębności. Widać wyraźnie, że potęgował i, niestety, zradykalizował ten stan sposób traktowania "baskijskiego węzła" przez władze w Madrycie. Obawiając się, że ustępstwa mogłyby pociągnąć za sobą kolejne ruchy separatystyczne (choćby ze strony Andaluzji czy Katalonii), hiszpański rząd uciekał się przez lata do najbardziej agresywnych metod walki. W kolejnym reportażu BBC zrealizowanym przez Ewę Ewart mamy okazję posłuchać tych, z którymi na ogół się nie rozmawia. Wobec których w demokratycznym kraju Unii Europejskiej stosowane są tortury, zaś specjalnie szkolona komórka wojskowa o nazwie GAL nie stroni od metod, które zwykło się przypisywać właśnie terrorystom.
Od momentu powstania tego filmu w zamachach organizowanych przez ETA zginęli kolejni ludzie. Ale gdzieś po cichu toczy się jeszcze inny dramat, zdecydowanie mniej eksponowany w mediach, na który zwraca naszą uwagę dokument Ewart. Od lat znikają bez wieści ludzie podejrzani o współpracę z baskijską organizacją. Inni, zwolnieni z więzienia po wieloletnich wyrokach, opowiadają o przeżytym koszmarze. Rodziny aresztowanych pokonują daleką drogę, by móc spotkać się z bliskimi, po czym przetrzymywane są pod bramą zakładu karnego przez kolejne 12 godzin. Ci, których synowie zginęli w tajemniczych okolicznościach, muszą walczyć o wydanie zwłok. Nic dziwnego, że pogrzeb zamienia się w polityczną manifestację. Upokorzenie i gorycz zwykłych, najczęściej niewinnych ludzi nakręca spiralę gniewu. Racje stają się mniej oczywiste, kiedy widzimy, jak obie strony traktują siebie nawzajem. Dlatego film o ETA przynosi lekcję, która przekracza granice lokalnego konfliktu. Każe zastanowić się nad obłędną logiką, która rządzi rozwiązywaniem sporów: czy to w Czeczenii, czy w Palestynie, w Tybecie, czy nawet w Turcji. Nad logiką siły, która powoduje tylko chwilowe uśpienie emocji.
ETA - COMING IN FROM THE COLD - reż. Ewa Ewart, Wielka Brytania 1998, TVN 24, niedziela, 28 IX, 12.20
