„Dziećmi jesteście Wiekuistego, Boga waszego: nie czyńcie na sobie nacięć, ani róbcie łysiny nad oczyma waszemi po umarłym!” (Pwt 14, 1; ten i wszystkie kolejne cytaty pochodzą z tłumaczenia rabina Izaaka Cylkowa). Nie pierwsze to napomnienie, by Izraelici nie przejmowali zwyczajów ościennych ludów. Prorocy Baala, którym rzucił rękawicę Eliasz, „wołali głosem doniosłym, i nacinali się wedle zwyczaju swego mieczami i włóczniami, aż się krwią oblewali” (1 Krl 18, 28). Czy dotyczy to tylko czasów zamierzchłych? Wprawdzie flagelantów z tonsurami ze świecą szukać, jednak część szyitów w rocznicę śmierci Husajna ibn Alego, wnuka Mahometa, po dziś dzień biczuje się, aż tryska krew. Męczeństwo Husajna w bitwie pod Karbalą uwiecznia święto Aszura – nazwa pochodzi od semickiego rdzenia oznaczającego dziesięć – obchodzone 10. dnia pierwszego miesiąca w muzułmańskim kalendarzu, w tym roku 19...