Na skróty

Zmarła w wieku 91 lat Irena Sławińska, teoretyk i historyk literatury, teatrolog, tłumaczka, członkini zespołu redakcyjnego “Tygodnika Powszechnego" od 1956 r. Absolwentka polonistyki na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie, po wojnie pracowała na uniwersytecie w Toruniu, a później na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Ostatnio, w 1999 r., wydała tom “Misteriów" Oskara Miłosza, z dramatami “Mefiboseth" i “Szaweł z Tarsu" w jej tłumaczeniu. Irenę Sławińską wspominają oraz jej uczniowie: i . Ryszard Kapuściński został laureatem Nagrody im. Bruno Kreisky’ego, przyznawanej przez austriackich socjaldemokratów za twórczość o tematyce politycznej. W Muzeum Historycznym w Sztokholmie pokazywana jest instalacja izraelskiego artysty Drora Feilera “Królewna Śnieżka i Szaleństwo Prawdy": basen wypełniony czerwoną wodą, po której pływa łódka ze zdjęciem Palestynki, która wysadziła się w powietrze w zamachu samobójczym w Hajfie, zabijając 22 osoby. Podczas wernisażu ambasador Izraela w Szwecji Cwi Mazel - protestując przeciwko jego zdaniem pro-terrorystycznej wymowie dzieła - wrzucił do basenu oświetlający go reflektor. “W moich oczach to nie jest sztuka, tylko coś odrażającego - mówił później. - Terrorystka w nienagannym makijażu żegluje sobie po rzekach krwi moich pomordowanych braci". Zachowania Mazela bronił premier Izraela Ariel Szaron, natomiast w Szwecji spotkało się z surową krytyką; protest złożyło szwedzkie MSZ. “Zeszłoroczne życie literackie w Krakowie nie odbiegało od normy kilku poprzednich lat. Starzy mistrzowie dyskretnie zaznaczali swoją obecność; twórcy średniego pokolenia wydali kilka udanych książek; najmłodsi pisarze, zbrojni w internet, demonstrowali swoją odrębność. Nie było jednak poczucia uczestniczenia w wielkich zdarzeniach literackich, na długo pozostających w pamięci i zmieniających sposób myślenia o sztuce i świecie - komentuje na łamach “Gazety w Krakowie" Marian Stala. - Krakowskie życie literackie opiera się na magii znanych nazwisk i znakomitych wydawnictw, na wierze w widowiskowe promocje i na kulcie książek osiągających duże nakłady. Być może jest to przepis na kreowanie bestsellerów, z pewnością nie jest to przepis na powstawanie wybitnych dzieł literackich." Nowa powieść Jerzego Pilcha “Miasto utrapienia" znalazła się w centrum zainteresowania. W “Przekroju" możemy przeczytać obszerny portret pisarza, który opowiada m.in.: “W Krakowie przyrosła mi gęba bankietowicza, pijaka, dziwkarza. Kosztowało mnie to wiele wyrzeczeń i lata pracy. Ale zawsze byłem podszyty pragnieniem, by prowadzić życie księgowego, bo wiem, że tylko to jest skuteczne w sztuce. Nie da się napisać książki bez siedzenia przy biurku kilku godzin dziennie i mam wrażenie, że w Warszawie zostałem takim księgowym". Jednak ton recenzji daleki jest od entuzjazmu (Michał Wójcik: “To jedynie litania pomysłów, garść postrzępionych wątków i fragmenty, które nijak nie układają się w całość"; Przemysław Czapliński: “Warszawa w tej powieści odsłania nam swoje oblicze znane głównie z mediów. I właśnie dlatego, jako miasto podobne do innych, przestaje stanowić problem") i musi pisarzowi sprawiać niedosyt. W jakiejś mierze słusznie, bo choć “Miasto..." nie jest z pewnością najlepszą książką Pilcha, to jak dotąd nikt chyba nie zwrócił uwagi na bardzo gorzki ton tej z pozoru groteskowej powieści, której postaci przebywają ciągle w głębokim cieniu samotności i śmierci. A niektóre fragmenty, jak przejmująca historia umierania dziadka głównego bohatera, wznoszą się na literackie szczyty. W czasie spotkania z czytelnikami autor “Miasta utrapienia" opowiadał (cyt. za Portalem Księgarskim: www.portal.ksiazka.net.pl), że po zakończeniu pracy nad książką “odbył rytualną wizytę u Czesława Miłosza. Noblista zapytał: »Akcja się toczy, mam nadzieję, w Krakowie?«. Słysząc odpowiedź, stwierdził: »Warszawa się do tego zupełnie nie nadaje". Najnowszy numer “Czasu Kultury" (2003, nr 5) poświęcony jest patriotyzmowi: różnicę między patriotyzmem a nacjonalizmem stara się uchwycić Wojciech Józef Burszta, Izabela Kowalczyk opisuje zmiany w narodowej mentalności i ikonografii w czasie, gdy grottgerowską Matkę-Polkę zastępuje “supermatka" z billboardu “Gry domowe" Elżbiety Jabłońskiej, Waldemar Kuligowski portretuje duszę piłkarskiego kibica. Z tematem patriotyzmu zmaga się też - w dość ryzykowny sposób - Jurij Andruchowycz: “Największy grzech terrorystów 11 września być może leży nie w tym, że pociągnęli za sobą na śmierć tysiące nie gotowych na nią ludzi, ale w tym, że obudzili w Ameryce demona patriotyzmu". Dziennikarze “Przeglądu" dowodzą, że “humaniści żyją krócej": na raka umierają dwa razy częściej niż inżynierowie i absolwenci nauk ścisłych. Według brytyjskich badań, najbezpieczniejszym z tego punktu widzenia wyborem jest... przyjęcie święceń: przeciętna stopa śmiertelności jest wśród kleru o 10 proc. niższa niż wśród świeckich. “Viva!" (2004, nr 2) publikuje jeden z ostatnich wywiadów, jakie przeprowadziła zmarła niedawno Barbara N. Łopieńska. Rozmówcą jest Marek Raczkowski, rysownik “Przekroju": “- Co się teraz najbardziej nadaje do obśmiania? - Słabe dowcipy, głupota, beznadziejne pomysły, żenada w reklamie i w mediach. Te kawałki kurczaka w panierce z reklamy McDonalda śpiewające wesołą piosenkę. Albo kogut gotujący rosół z kury z reklamy rosołu. Kiedyś zadzwoniła do mnie dziennikarka z prośbą o króciutki wywiad. Pierwsze pytanie brzmiało: »Jak się Pan nazywa?«, a drugie »Woli pan rysunek karykaturalny czy akwarele?« (...). - A która historyjka z Pana życia nadaje się od razu na rysunek? - »Raczkowski - powiedziała mi dziennikarka, kiedy znalazłem błąd w jej tekście - nie śmiej się z moich tekstów. Ja się nie śmieję z twoich rysunków". “Koronacją" Marka Modzelewskiego w reż. Łukasza Kosa inauguruje działalność czwarta scena Teatru Narodowego. Inscenizacja ta jest pierwszą premierą przygotowaną w Laboratorium Dramatu Tadeusza Słobodzianka, mającym pomagać współczesnym polskim dramaturgom i reżyserom. W warszawskim Teatrze Wielkim trwa wystawa “Z dziejów Polek", prezentująca kobiety, które wpłynęły na historię naszego kraju i narodu: od świętej Kingi po Wandę Rutkiewicz. “Autorka różnicuje język poszczególnych bohaterów, wprowadza wyrażenia slangowe, do tego dochodzi bardzo bogate i trudne nazewnictwo, które sama wymyśliła, czerpiąc jednak ze źródłosłowia ponad 20 języków. Chcąc być wierni jej intencjom, musimy dokładnie poznać etymologię tych nazw własnych, szukać ich odpowiedników w języku polskim, a czasami tworzyć je samodzielnie. - Wymyślając nazwy własne, konsultuje się pan, za pośrednictwem Internetu, z czytelnikami. Duży jest odzew na pańskie pytania? - Bardzo duży. Szukałem np. polskiej nazwy dla magicznego środka transportu, który po dotknięciu przenosi nas w inne miejsce. Ostatecznie został nazwany świstoklikiem. Dostałem wówczas ponad 200 propozycji. Chyba żaden tłumacz nie ma tak żywego kontaktu z czytelnikami. Ale to jest też presja" - opowiada “Rzeczpospolitej" Andrzej Polkowski, tłumacz książek o Harrym Potterze. Piąta część cyklu Joanne K. Rowling trafi do polskich księgarń 31 stycznia w nakładzie 600 tys. egzemplarzy. We Francji - pod tytułem “Polococtail party" - ukazało się tłumaczenie “Wojny polsko-ruskiej pod flagą biało-czerwoną" Doroty Masłowskiej. 75. urodziny obchodzili Tintin i Popeye - bohaterowie słynnych komiksów. We Francji wybito monetę o nominale 10 euro, ozdobioną wizerunkiem dziennikarza Tintina, zaś Steven Spielberg zapowiedział nakręcenie poświęconej mu trylogii. Natomiast w Nowym Jorku Empire State Building podświetlono na zielono, aby uczcić marynarza Popeye’a, którego ulubioną potrawą był szpinak. W tym roku rozpoczną się zdjęcia do serialu Macieja Ślesickiego “Dylematu 5", mającego być kontynuacją słynnego dzieła Stanisława Barei “Alternatywy 4". W roli dozorcy Anioła zmarłego Romana Wilhelmiego zastąpić ma Janusz Gajos. Szereg mediów podało wiadomość, że słowa do piosenek na nową płytę zespołu “Budka Suflera" napiszą m.in. Jonathan Carroll oraz... Adam Zagajewski. Zapytany przez “TP", autor “Jechać do Lwowa" zdementował wiadomość, potwierdzając jednocześnie, że muzycy “Budki Suflera" złożyli mu taką propozycję.