Bez granic

Jazz Jantar jest od lat miejscem polskich i europejskich jazzowych premier. Tak będzie i podczas 22. edycji festiwalu. Publiczność Klubu Żak jako pierwsza usłyszy m.in. nowy projekt trójmiejskiego kontrabasisty Ola Walickiego „LLovage” – przygotowany w duecie z grającym na perkusji i instrumentach elektronicznych Jackiem Prościńskim. Po raz pierwszy zabrzmi w Polsce także nowy materiał pochodzącego z Kairu gitarzysty Maurice’a Louki pt. „Elephantine”. Louca łączy egipską energię i tradycję z rozmiłowaniem w uduchowionych, a nawet międzyplanetarnych, futurystycznych odmianach jazzu. Do Gdańska powróci także supergrupa Atomic, w której czołowi skandynawscy improwizatorzy bawią się jazzową konwencją w najbardziej nieposkromiony sposób. Szczególną uwagę warto także zwrócić na dwójkę nieoczywistych trębaczy – Amira ElSaffara oraz Jaimie Branch.

Ten pierwszy już na początku swojej muzycznej drogi jako trębacz Civic Orchestra w rodzinnym Chicago grał pod batutą Pierre’a Bouleza, Mścisława Rostropowicza czy Daniela Barenboima. ElSaffara słychać nawet na płycie Barenboima poświęconej Duke’owi Ellingtonowi. Po przeprowadzce do Nowego Jorku Amir wciąż pracował z najlepszymi, tyle że na scenie muzyki improwizowanej, m.in. u boku wielkiego pianisty Cecila Taylora. W 2001 r. wygrał prestiżowy konkurs dla trębaczy Carmine Caruso, jednak zamiast na dobre zanurzyć się w odmętach kariery muzyka jazzowego, ElSaffar wyjechał do Iraku, by tam studiować muzykę swoich korzeni – ojczyzny jego ojca.

W Bagdadzie uczył się od ostatnich prawdziwych mistrzów muzyki ­maqam. Podróżując po Bliskim Wschodzie uczył się gry na santurze (tradycyjnych perskich cymbałach), poznawał pieśni i zgłębiał przekazywane przez wieki z ust do ust legendy i mity. Po powrocie do USA podjął się opowiedzenia muzyką o tym, czego doświadczył podczas swoich podróży. Tak powstał zespół Two Rivers, w którym irackie skale i barwy tradycyjnych instrumentów łączą się z jazzową improwizacją. Na ostatniej płycie zespołu, zatytułowanej „Crisis”, Amir próbuje opisać kraj, który poznał na początku XXI wieku, teraz dotknięty kolejnymi wojnami i wewnętrznymi konfliktami. Projekt powstał na zamówienie słynnego festiwalu w Newport. Publiczność nagrodziła artystów owacją na stojąco już po pierwszym utworze.

Z Chicago do Nowego Jorku swoją muzyczną drogę przeszła także Jaimie Branch. Na swojej debiutanckiej płycie „Fly or Die” postanowiła sprowadzić do nowojorskiego mieszkania swojej siostry najbliższych przyjaciół z Chicago: wiolonczelistkę Tomekę Reid, kontrabasistę Jasona Ajemiana oraz perkusistę Chada Taylora. Album szybko trafił na biurka krytyków „New York Timesa”, NPR czy „Wire”, którzy zgodnie uznali go za jeden z najciekawszych debiutów roku 2017. W Gdańsku polską premierę będzie miało rozwinięcie tego zamysłu: „Fly or Die II”. Liderka rozszerza tu swój brzmieniowy wachlarz ­o, jak sama wylicza: syntezatory, skrzypiące buty, dzwonki, gwizdki oraz głos.

Płyta jest na wielu poziomach grą z Ameryką: jej pogmatwaną polityczną teraźniejszością i muzyczną przeszłością. Album otwiera „Modlitwa za Amerykkkę”, wieńczy „Piosenka miłosna (dla dupków i clownów)”. Gniew łączy się tu ze śmiechem, a krzyk z parodią bluesów, westernów i tradycyjnej americany. Jest to jednak przede wszystkim bardzo wysokiej próby ­granie. ©