Zróbmy rachunek sumienia

Trudno oszacować skutki kryzysu wywołanego przez skandale pedofilskie w Kościele. W wywiadzie „Światłość świata” Benedykt XVI stwierdził, że był on wstrząsem. Papież nazwał pedofilię zbrodnią i dał do zrozumienia, że oczyszczenie z niej Kościoła jest koniecznością. Nie dziwią surowe słowa Benedykta XVI skierowane do księży-winowajców w Irlandii w marcu 2010 r.: „Zdradziliście zaufanie, jakie pokładali w was młodzi i niewinni ludzie oraz ich rodzice. Musicie za to odpowiedzieć przed Bogiem wszechmogącym, a także przed odpowiednio do tego ustanowionymi sądami. Utraciliście szacunek społeczności Irlandii i okryliście wstydem i hańbą waszych współbraci. Wzywam was, byście zrobili rachunek sumienia, wzięli na siebie odpowiedzialność za popełnione grzechy i z pokorą wyrazili swój żal”.

Papież napomniał również tych biskupów, którzy chronili podejrzanych przed świeckimi sądami: „Nie może być tak, że się te sprawy zamiata pod dywan, nie chce się ich widzieć i pozwala się sprawcom nadal działać. Konieczna jest czujność Kościoła, kary dla tych, którzy zawiedli, i przede wszystkim wykluczenie możliwości ich dalszego kontaktu z dziećmi”.

ROZPOZNANIE SYTUACJI

W odpowiedzi na wezwanie papieża do rachunku sumienia w lutym 2012 r. pod patronatem Watykanu odbyło się sympozjum na Uniwersytecie Gregoriańskim w Rzymie zatytułowane „Ku uzdrowieniu i odnowie” (materiały z tego sympozjum opublikowało w Polsce wydawnictwo WAM). Prezes amerykańskiej organizacji zajmującej się ochroną dzieci Michael J. Bemi wyliczał tam koszty kryzysu: „straty finansowe, które szkodzą aktualnej misji Kościoła, wiktymizacja tysięcy osób, emocjonalne cierpienia rodzin ofiar i ich bliskich, cień skandalu, który pada również na dobrych kapłanów, zakonników i osoby świeckie pełniące posługę w Kościele, alienacja laikatu, utrata wiary lub odejście z Kościoła w wyniku rozczarowania”.

Na błędy przełożonych duchownych wykorzystujących seksualnie nieletnich wskazał ekspert amerykańskiego episkopatu ks. Stephen J. Rossetti: „Kiedy zamiast koncentrować się na ofierze, poświęcamy uwagę sprawcy, skutki są katastrofalne. Sprawcy niemal zawsze minimalizują wagę przestępstwa, racjonalizują je, przenoszą winę na kogoś innego i zaprzeczają prawdzie. Nie potrafią realnie ocenić własnego postępowania”.

Zaprezentowano też metody zapobiegania pedofilii, które z wprowadził Kościół w Republice Południowej Afryki, 6 wytycznych, które miejscowi biskupi przedstawili w 2004 r.:

1. Podstawową i najważniejszą rzeczą, na którą należy zwracać uwagę podczas badania zarzutów o seksualne wykorzystywanie dzieci, musi być bezpieczeństwo i dobro niepełnoletnich.

2. Na wszelkie zarzuty o seksualne wykorzystywanie dzieci należy reagować natychmiast.

3. Należy zadbać o emocjonalne i duchowe dobro ofiar wykorzystywania oraz ich rodzin.

4. Natychmiast po wniesieniu skargi należy wziąć pod uwagę podjęcie kroków zmierzających do ochrony dziecka, nie wyłączając odpowiedzi na pytanie, czy oskarżony ksiądz lub zakonnik powinien sprawować posługę w trakcie trwania śledztwa.

5. Należy uszanować prawa oskarżonego kapłana lub zakonnika wynikające z naturalnego poczucia sprawiedliwości naturalnej, prawa państwowego i kanonicznego. Należy również udzielić duszpasterskiej odpowiedzi parafianom i szerszej wspólnocie, z zachowaniem prawa do prywatności osób bezpośrednio zaangażowanych oraz dbając o sprawiedliwość.

6. Należy podjąć odpowiednie działania pozytywne zmierzające do oczyszczenia dobrego imienia kapłana lub osoby zakonnej niesłusznie oskarżonej o seksualne wykorzystywanie dzieci.

Dodajmy do tego, że południowoafrykańscy biskupi i przełożeni zakonni mają obowiązek zgłaszać przypadki pedofilii organom ścigania. Ponadto w prowincjach metropolitalnych powołano komisje etyczne czuwające nad wprowadzeniem owych procedur.

WATYKAŃSKIE WSKAZANIA

16 maja 2011 r. Kongregacja Nauki Wiary rozesłała do Episkopatów krajowych okólnik w sprawie opracowania „wytycznych” dotyczących postępowania w przypadku nadużyć seksualnych popełnionych przez duchownych wobec niepełnoletnich. Jest w nim mowa o konieczności ustanowienia procedur postępowania, „by objąć opieką ofiary takich nadużyć, jak również by formować wspólnotę kościelną w celu ochrony niepełnoletnich. Wspomniana odpowiedź winna uwzględnić aplikacje prawa kanonicznego w tej kwestii i jednocześnie mieć na względzie ustawodawstwo cywilne”.

Odpowiednie wytyczne opracował m.in. Episkopat Polski. W tej chwili trwają jeszcze prace nad szczegółowymi aneksami – kiedy wszystko zatwierdzi Watykan, we wszystkich diecezjach obowiązywać będą jednolite normy postępowania.

Polskie propozycje są zgodne z filozofią Benedykta XVI (kontynuowaną przez jego następcę) oczyszczenia Kościoła z pedofilii. Trzeba zrobić wszystko, aby pomóc ofiarom, przygarnąć je i umacniać na drodze do uzdrowienia. Trzeba lepiej dobierać kandydatów do kapłaństwa; ukarać sprawców przestępstw i uniemożliwić im recydywę. Najważniejsza jest troska o ofiary pedofilii, aby mogły przepracować w sobie to, co przeżyły.

ROLA MEDIÓW

Na koniec warto podkreślić rolę mediów w zwróceniu uwagi na problem.

 Choć zdarzały się przypadki, że nie tylko pragnienie prawdy – jak mówił Benedykt XVI – napędzało doniesienia prasy, ale także satysfakcja z kompromitacji Kościoła, to trzeba być wdzięcznym za każdy przejaw pokazywania prawdy. Ponieważ „w Kościele było zło, mogło ono przez innych zostać przeciw Kościołowi wykorzystane” – zauważył papież. Dlatego Kościół – także dziś, w Polsce – zobowiązany jest do rozeznania rozbieżności między rzeczywistością a pozorami i wyzwolenia w sobie odwagi spojrzenia prawdzie w oczy.


KS. ROBERT NĘCEK jest rzecznikiem prasowym Archidiecezji Krakowskiej i konsultorem ds. mediów Konferencji Episkopatu Polski.