Najstarszy manuskrypt Nowego Testamentu

Informacja ta została podana podczas publicznej debaty między Danielem Wallace’em a Bartem Ehrmanem, ekspertami z dziedziny krytyki tekstu Nowego Testamentu, nauki zajmującej się dochodzeniem do najstarszej formy tekstowej pism drugiej części Biblii. Debata odbyła się 1 lutego na uczelni Ehrmana – Uniwersytecie Północnej Karoliny w Chapel Hill i dotyczyła tematu „Czy oryginalny Nowy Testament jest stracony?”.

Prof. Bart Ehrman, autor m.in. książek „Przeinaczanie Jezusa. Kto i kiedy zmieniał Biblię” czy „Naśladowcy Jezusa. Prawda i fałsz”, twierdził, że nie jesteśmy w stanie odtworzyć najstarszego słownictwa Nowego Testamentu, ponieważ posiadamy tylko kopie kopii tych pism, a najwcześniejsze z nich pochodzą dopiero z drugiego wieku i w dodatku jest ich tylko kilka. Daniel Wallace, profesor Dallas Theological Seminary, który polemizował z tym poglądem, zaskoczył wszystkich stwierdzeniem, że w ostatnich miesiącach znaleziono sześć nowotestamentowych rękopisów z drugiego wieku. Wśród tych manuskryptów znajduje się fragment Ewangelii Łukasza z początku drugiego wieku. Fragment ten według Wallace’a jest bliższy czasom Chrystusa niż najstarszy odkryty dotąd nowotestamentowy papirus P52 (fragment Ewangelii Jana datowany na 120-125 rok). Ale to nie był koniec rewelacji. Wallace stwierdził, iż odnaleziono także fragment Ewangelii Marka, który jest datowany na I wiek. Badacz podał wystarczająco dużo faktów, żeby wzbudzić sensację, lecz za mało, by mogło to być zweryfikowane. On sam zresztą zapewniał, że wszelkie szczegóły będą opublikowane w przyszłym roku przez prestiżowe wydawnictwo Brill.

Kilka tygodni po debacie wiemy już jednak trochę więcej o odkryciu. Wiadomo, że manuskrypty pochodzą z Egiptu. Według prof. Larry’ego Hurtado, jednego z czołowych ekspertów ws. Nowego Testamentu, rękopisy znajdowały się prawdopodobnie w tzw. kolekcji Green, największym na świecie prywatnym zbiorze rękopisów biblijnych. Fragment Ewangelii Marka jest zapisany na papirusie – papieropodobnym materiale sporządzanym z cibory papirusowej – i ma długość kilku wersów. Nie przedstawia on nowych wariantów tekstowych, co jest argumentem za możliwością odtworzenia tekstu ksiąg Nowego Testamentu, jakim był on w I wieku. Jednym z często podawanych przykładów niemożności odtworzenia tekstu oryginalnego była właśnie Ewangelia Marka, której najwcześniejszy dotychczas znany rękopis pochodził z III wieku.

Oprócz fragmentów Ewangelii Marka i Ewangelii Łukasza, znaleziono także pięć manuskryptów z II wieku. Cztery z nich zawierają fragmenty listów Apostoła Pawła i być może są najstarszymi znanymi nam kopiami pism Pawła. Ostatni, siódmy rękopis jest kazaniem opierającym się na 11. rozdziale Listu do Hebrajczyków. To ciekawe znalezisko, ponieważ – jak zauważa prof. Wallace – wskazuje ono, iż List do Hebrajczyków już w drugim wieku był uważany za autorytatywny na tyle, by pisano na jego podstawie kazania.

Ogłoszenie takich odkryć prowokuje pytanie o ich wiarygodność. Profesor Wallace zapewnia, że określenie daty rękopisu Ewangelii Marka na I wiek zostało dokonane przez jednego z najbardziej cenionych paleografów na świecie i później potwierdzone. Choć nie ujawniono dotąd nazwiska eksperta, to sama zpowiedź publikacji szczegółów odkrycia przez renomowane wydawnictwo Brill dodaje temu znalezisku wiarygodności. Poza tym sam Daniel Wallace – światowy ekspert z dziedziny greki koine (jego podręcznik gramatyki greckiej jest używany w całym świecie anglosaskim), dyrektor Centrum Studiów nad Nowotestamentowymi Rękopisami – ogłaszając znalezisko zaryzykował swoim autorytetem naukowym.  

ROBERT J. MERECZ jest doktorem nauk teologicznych Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie i Dallas Theological Seminary, doktorantem hebraistyki i studiów nad Starym Testamentem na Uniwersytecie Edynburskim; były student prof. Daniela Wallace’a.