Pałac Kultury i Nauki w kolorze romskiej flagi

To jedno z najważniejszych świąt romskiej społeczności. Ustanowiono je w 1990 roku. Dzień obchodów upamiętnia pierwszy kongres Międzynarodowego Związku Romów, który odbył się 8 kwietnia 1971 roku w Londynie. Swoją działalność rozpoczęła wtedy Światowa Rada Romów. Zaapelowała do państw członkowskich ONZ o uznanie społeczności romskiej za mniejszość narodową. Wtedy też ustalono barwy flagi (czerwone koło na tle błękitu i zieleni) oraz hymn romski. Jest to pieśń „Djelem, Djelem” (pol. „Idę, Idę”), skomponowana w 1969 roku przez Žarko Jovanovicia.

Szacuje się, że obecnie w Polsce mieszka ponad sto tysięcy Romów, wliczając do tej liczby uchodźców pochodzenia romskiego z Ukrainy. Skala dyskryminacji i wykluczenia, które spotyka społeczność romską, jest ogromna, a w dodatku stała się ona znormalizowana i niezauważana przez nas na co dzień. W badaniu CBOS, opublikowanym na początku marca tego roku, aż 43 procent Polaków wskazało Romów jako grupę, którą darzy największą niechęcią. Gorzej, i to znacznie, wypadli tylko Rosjanie – swoje negatywne nastawienie do nich wskazało aż 76 procent badanych.

Przedstawiciele społeczności romskiej nie tylko spotykają się z ostracyzmem, ale mają też znacznie utrudnione korzystanie z usług społecznych. Według raportu przygotowanego w ubiegłym roku przez Fundację W Stronę Dialogu, najczęściej trudności spotykają Romów w dostępie do edukacji, zatrudnienia, mieszkalnictwa, usług związanych z opieką zdrowotną. Autorzy raportu wykazali, że ze szczególną dyskryminacją spotkali się uchodźcy pochodzenia romskiego przybywający do Polski po rozpoczęciu wojny w Ukrainie. Mieli utrudniany dostęp do świadczonej pomocy humanitarnej, a dyskryminacja rozpoczynała się już na poziomie retoryki. Jeden z przedstawicieli Urzędu Miejskiego w Przemyślu o społeczności romskiej mówił: „To nie są uchodźcy, to są podróżnicy zarobkowi”. Romowie byli również często obiektem drwin i komentarzy, do czego przyczynił się również prezydent Andrzej Duda publikując na portalu X prześmiewczy wpis o „Cyganach, którzy ukradli Ruskom czołg”. W opinii badaczy taki charakter wypowiedzi przekracza ramy debaty publicznej. Retoryka ta była też powielana przez organizacje pomocowe i wolontariuszy.

Rozświetlenie Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie barwami romskiej flagi to oznaka solidarności Polaków i Romów. Mówi Joanna Talewicz, prezeska Fundacji W Stronę Dialogu: – Jest to też wyraz szacunku dla historii Romów, którzy świętują ten dzień na całym świecie. Chcemy podkreślić wagę tej daty dla naszej społeczności i pokazać, że jesteśmy częścią społeczeństwa.

Na facebookowym profilu Fundacji czytamy życzenia, które według Romów są najpilniejszymi obszarami do zagospodarowania przede wszystkim przez wsparcie państwa:

• Przyjazna szkoła gwarantująca wszystkim dzieciom równy dostęp do edukacji.
• Godne zatrudnienie pozwalające spokojnie myśleć o przyszłości.
• Bezpieczny dom, w którym można czuć się jak u siebie.
• Rozprawienie się raz na zawsze ze stereotypami i uprzedzeniami.