Arcybiskup Gądecki kontra papież

Czy najważniejsi polscy biskupi są między sobą skonfliktowani na fundamentalnym dla episkopatu poziomie – tj. w kwestii wizji Kościoła? Czy jedna ze stron tego konfliktu wspiera papieża, a druga go atakuje? Dotąd konflikty pomiędzy hierarchami nie przedostawały się do szerokiej opinii publicznej – teraz zaczyna się to zmieniać. 

    W rzymskiej sesji Synodu o synodalności uczestniczyło czterech biskupów z Polski: kard. Grzegorz Ryś i arcybiskupi: Adrian Galbas, Stanisław Gądecki i Marek Jędraszewski (a oprócz nich delegat świecki, prof. Aleksander Bańka). Po zakończeniu rzymskiego zgromadzenia mogliśmy najpierw przeczytać kilka wywiadów z kard. Rysiem, w których łódzki metropolita wypowiadał się o najważniejszym tegorocznym kościelnym wydarzeniu bardzo entuzjastycznie. Głos kardynała Rysia został jednak w ostatnich dniach zagłuszony przez kilka wypowiedzi arcybiskupa Gądeckiego.

    Najważniejszymi z tych wypowiedzi przewodniczącego polskiego episkopatu wydają się: pisemne sprawozdanie z Synodu oraz równolegle ujawniony list, który abp Gądecki wysłał do papieża w pierwszych dniach synodalnego zgromadzenia w sprawie niemieckiej Drogi Synodalnej.

  „Sprawozdanie” ujawnia bardzo krytyczny stosunek abp. Gądeckiego do Synodu o synodalności. Negatywnie ocenia on metodę prowadzenia obrad. Z aprobatą przywołuje wysunięte przez 91-letniego kardynała Zena, emerytowanego arcybiskupa Hong Kongu, oskarżenie wobec Sekretariatu Synodu o manipulację przebiegiem zgromadzenia. Taką manipulacją miało rzekomo być prowadzenie rozmów w małych grupach, w których uczestnicy mieli słuchać siebie nawzajem, ale bez możliwości  polemik. Zdaniem metropolity poznańskiego taka forma nie dawała okazji do autentycznej rozmowy (jak stwierdził wprost w wywiadzie dla konserwatywnego amerykańskiego portalu „Catholic World Report”). Przewodniczący KEP wyraził także poważne wątpliwości wobec rozszerzenia grona pełnoprawnych członków Synodu – którymi były także osoby świeckie. Krytycznie potraktował również kluczowe teologiczne postulaty, które pojawiały się na Synodzie – m. in. dotyczące samej synodalności, stosunku do osób LGBT+ albo możliwości udzielania święceń diakonatu kobietom. Wspólną podstawą owych teologicznych wątpliwości wydaje się sceptycyzm wobec postawy „inkluzywności”. Krytykując to kluczowe dla Synodu pojęcie, przywołuje zdanie amerykańskiego myśliciela George’a Weigela, że „Jezus praktykował wykluczanie”.

    Źródła problemów abp. Gądeckiego z akceptacją kierunku, w którym podąża Kościół za sprawą procesu synodalnego, widać wyraźnie w jego liście do papieża na temat niemieckiej Drogi Synodalnej. Niemieckie postulaty hierarcha uznaje za próbę przeprowadzenia w Kościele rewolucji – ale nie ewangelicznej, lecz lewicowo-liberalnej. Z listu wyraźnie wynika, że ocena niemieckich propozycji jako „niekatolickich” wiąże się ze sceptycznym stanowiskiem wobec osiągnięć współczesnych nauk społecznych. Abp Gądecki dyskredytuje te ostatnie, posuwając się do wątpliwego etycznie chwytu retorycznego: porównując je do „popularnej niegdyś teorii rasizmu”. 

    Czego tak bardzo się obawia, że komentując inicjatywy niemieckich katolików, kieruje skojarzenia adresatów swojego pisma w kierunku teorii rasistowskich? Tego, by Kościół nie przejmował żadnych procedur nowoczesnej liberalnej demokracji, takich jak trójpodział władz, który mógłby ograniczyć władzę papieża i biskupów i poddać ją kontroli świeckich, albo transparentność podejmowania decyzji. Metropolita poznański przyznaje, że liberalna demokracja ma swoje zalety, ale dodaje, że „nie jest z pewnością jedynym dobrym ustrojem” – na poparcie tej ostatniej tezy przywołuje autorytet… Arystotelesa. W tym kontekście warto pamiętać, że choć wychowawca Aleksandra Wielkiego był niewątpliwie genialnym filozofem, to w swojej myśli społecznej akceptował niewolnictwo.

    Abp Gądecki obawia się także, że Kościół mógłby uznać dobro istniejące w homoseksualnych związkach opartych na wiernej i trwałej miłości oraz zaakceptować fakt, iż są osoby, które rozpoznają swoją tożsamość genderową jako niezgodną z płcią biologiczną, przyznając tym samym takim osobom prawo do zmiany płci i nie czyniąc z tego procesu przeszkody w pełnym uczestnictwie w życiu kościelnej wspólnoty. W tej kwestii najwyraźniej ujawnia się niechęć metropolity poznańskiego do uznania rezultatów współczesnych nauk o człowieku i rozwijania teologii, która by te rezultaty uwzględniała.

    W żywej debacie, którą sprowokowały opublikowane teksty abp. Gądeckiego, pojawia się często pytanie, czy przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski „wszedł na kolizyjny kurs” z Watykanem / z papieżem Franciszkiem. Moim zdaniem odpowiedź jest twierdząca – i to z dwóch względów. Po pierwsze – sceptycyzm wobec niemieckiej teologii uwzględniającej rezultaty współczesnych nauk stoi w bezpośredniej sprzeczności z wizją teologii, jaką ostatnio papież zarysował w motu proprio „Ad theologiam promovendam”. Po drugie, oskarżając Sekretariat Synodu o manipulację, w zakamuflowany sposób uderza w samego Franciszka – gdyż Sekretariat działa w ścisłym porozumieniu z papieżem.