Niektóre z animowanych krucyfiksów były naprawdę realistycznie wykonane – z prawdziwymi włosami albo nawet z powłoką z bydlęcej skóry. W jaki sposób tworzono i wykorzystywano takie dzieła sztuki? Jakie ich przykłady zachowały się do dziś w Polsce? Jak tego typu rzeźby mogły wpłynąć na rozwój legend o cudownych krucyfiksach?

„Sztuka Powszechnie Nieznana” to nowy autorski cykl Magdaleny Łanuszki w Podkaście Powszechnym. W drugim odcinku nasza autorka, doktor historii sztuki, mediewistka i pasjonatka sztuki średniowiecznej, zaprasza do wysłuchania ciekawostek o wybranych egzemplarzach animowanych rzeźb Chrystusa ukrzyżowanego.

Dzieła omawiane w audycji:

Chrystus animowany, poł. XII w./1 ćw. XIII w., Museu Grão Vasco, Viseu, Portugalia, inv. 890 (Photo: José Pessoa/DGPC/ADF), wg: Carla Varela Fernandes, „PATHOS– the bodies of Christ on the Cross...” w: RIHA Journal 0078 (28 November 2013), il. 1

Chrystus z katedry w Burgos, 2 ćw. XIV w., fot. PMRMaeyaert / Wikimedia

Chrystus z Chełmna, 3 ćw. XIV w., Zespół klasztorny Sióstr Miłosierdzia w Chełmnie (dawny klasztor cysterek), fot. Pko / Wikimedia

Głowa Chrystusa z Chełmna fot. Pko / Wikimedia

Chrystus z klasztoru dominikanów w Krakowie, 2 poł. XVII w., fot. Michał Kurzej / za uprzejmą zgodą autora

Zdjęcia RTG pasa biodrowego figury Chrystusa z klasztoru dominikanów w Krakowie, fot. Wawrzyniec Woźniak / za uprzejmą zgodą autora

Zdjęcia RTG ramion figury Chrystusa z klasztoru dominikanów w Krakowie, fot. Wawrzyniec Woźniak / za uprzejmą zgodą autora

Od Autorki:

Po opublikowaniu tego odcinka podkastu dostałam wiadomość od prof. Juliusza Raczkowskiego z Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, zawierającą najnowsze, nieznane mi dotychczas wyniki badań nad krucyfiksem z Chełmna, opublikowane niedawno w książce „Księga klasztorów ziemi chełmińskiej w średniowieczu; tom 1. Chełmno” (Monika Jakubek-Raczkowska, Piotr Oliński, Juliusz Raczkowski; Toruń 2019; nota katalogowa obiektu na s. 282-286). Okazuje się, że rzeźba Chrystusa z Chełmna, którą należy datować ok. 1340 r., nie pochodzi z dawnego klasztoru cysterek, ale z pofranciszkańskiego kościoła pw. św. Jakuba i św. Mikołaja w Chełmnie. Dopiero w 1. ćw. XIX w., w okresie kasaty chełmińskich franciszkanów, rzeźba ta  została przejęta przez Siostry Miłosierdzia, którym przekazano kościół św. Jakuba, a następnie zespół pocysterski. M.in. rozmiary figury (270 cm długości; cały krucyfiks z krzyżem miał zapewne około 5 m wysokości), jak również jej forma, wskazują na to, że służyła ona do inscenizacji pasyjnych skierowanych do masowego odbiorcy (franciszkanie promowali dramaty liturgiczne przeznaczone dla szerokich grup wiernych), nie zaś do kontemplacji w zamkniętym gronie cysterek, w nurcie żeńskiej duchowości klasztornej o mistycznej orientacji.

Bardzo serdecznie dziękuję Profesorowi Raczkowskiemu za udostępnienie mi tych informacji i polecam Państwa uwadze wspomnianą publikację.

Zobacz także:

• Artykuły Magdaleny Łanuszki w "Tygodniku"
• Posztukiwania – blog Magdaleny Łanuszki