Ile jeszcze można? – to pytanie krąży jak widmo nad debatą o ciemnych kartach polsko-żydowskiej przeszłości. Jedni zadają je z goryczą nauczyciela niepogodzonego z pedagogiczną porażką: „Ile jeszcze można mówić o polskiej winie wobec Żydów, żeby przekłuć balon niewiedzy?”. Drudzy pytają oburzeni, a czasem głęboko zranieni: „Ile jeszcze można pisać o polskim antysemityzmie i współudziale w Holokauście? Wszak to Polacy byli ofiarą wojny”. Inni myślą z letnią irytacją i zwyczajnym znużeniem: „Ile jeszcze można dyskutować o uwikłaniu w Zagładę? To nie przeszłość, tylko przyszłość woła o działanie”.

A jednak jeszcze można, a nawet trzeba. Na spotkaniu z okazji dwudziestolecia publikacji „Sąsiadów”, zorganizowanym przez Stowarzyszenie Otwarta Rzeczpospolita, Jan Tomasz Gross wychwalał „znakomite otwarcie intelektualne” badaczy i dziennikarzy na temat Zagłady w Polsce. A mimo to był...