Gdy Finlandia zamykała cały najludniejszy region Uusimaa, łącznie z Helsinkami, a Dania dawno już zamknęła szkoły i zabroniła spotkań w grupach większych niż dziesięć osób, w Szwecji wciąż otwarte były restauracje i kina, a nawet ośrodki narciarskie. Nietypowe szwedzkie podejście do epidemii podzieliło Europejczyków: na tych, co zazdrośnie spoglądali na zdjęcia pełnych parków, i na tych, którzy uważali to za przejaw nieodpowiedzialności.

W pierwszych dniach kwietnia coś się jednak w Szwecji zmieniło: krzywa infekcji zaczęła się piąć, a powściągliwy zwykle premier Stefan Löfven udzielił dziennikowi „Dagens Nyheter” wywiadu, w którym mówił: „Będziemy liczyć zmarłych w tysiącach. Lepiej bądźmy na to przygotowani”. Dodał, że kryzys potrwa raczej miesiące. W porównaniu z wcześniejszymi spokojnymi zapewnieniami to zmiana dramatyczna.

Można nam zaufać

Kiedyś, gdy Szwecja wnioskowała o członkostwo w Unii, krążył taki żart: oto Szwedzi mieli sądzić, że to Unia do nich dołącza, a nie na odwrót. Odwoływał się on do przekonania Szwedów, iż są wzorcowymi Europejczykami. Dziś można by dodać, że również wzorcowymi obywatelami: odpowiedzialni, ufający państwu, przestrzegający prawa.

Wedle takiej interpretacji Szwedzi wybrali inną strategię na walkę z epidemią niż reszta Skandynawii nie dlatego, że są nieodpowiedzialni, lecz przeciwnie: gdyż uważają, że są superodpowiedzialni. Dlatego władze mogą im zaufać, że zachowają się, jak trzeba, i nie trzeba będzie wlepiać mandatów, jak w innych „nieodpowiedzialnych” krajach. „Nie można zakazać wszystkiego – argumentował premier. – To kwestia zdrowego rozsądku”.

Kraj wprowadzał więc ograniczenia, ale niewielkie i powoli: zalecano pracę zdalną i samoizolację osób powyżej 70. roku życia oraz zamknięto uczelnie, ale przedszkola i podstawówki działały nadal. Zakazano zgromadzeń powyżej 500 osób, aby dopiero po jakimś czasie ustalić limit na 50 osób. Na ulicach i w parkach życie toczyło się jak zawsze – przynajmniej do pierwszych dni kwietnia.

Nie bądźmy wyjątkiem

Twarzą tej strategii jest główny epidemiolog Anders Tegnell. W licznych wywiadach wyjaśniał, że chodzi o spowolnienie rozprzestrzeniania się infekcji, by nie obciążać służby zdrowia, i zaprzeczał, by celem była „odporność stadna”, tak niemiło rezonująca w mediach (o czym przekonali się Brytyjczycy, którzy początkowo zmierzali w jej stronę). Tegnell przyznał jednak, że osiągnięcie owej zbiorowej odporności nie jest sprzeczne z celem władz.

I zwykli Szwedzi, i politycy zazwyczaj ufają ekspertom, do czego przyczynia się słynna niezależność tutejszych instytucji państwowych. Jednak opinii Tegnella nie podzielało od początku wielu kolegów po fachu. Pod koniec marca ponad 2 tys. lekarzy i naukowców podpisało apel do rządu o zmianę strategii – na tę zgodną ze wskazówkami WHO. „Wciąż mamy trochę czasu, by zareagować i stłumić wirus. Nasz naród nie powinien być wyjątkiem w Europie. Domagamy się, by rząd zaczął działać teraz” – pisali.

Niektórzy sygnatariusze nie przebierają w słowach: w mediach mówią o społeczeństwie prowadzonym ku katastrofie, rosyjskiej ruletce, „szalonym eksperymencie” i „cholernie poważnej” sytuacji. Obywatele jednak wciąż wierzą rządowi: na początku kwietnia 44 proc. pytanych deklarowało duże zaufanie do premiera, podczas gdy w lutym było to 26 proc.

Gorzej niż u sąsiadów

Wielka Brytania, która też chciała uniknąć „zamykania kraju”, zmieniła podejście; powodem były prognozy liczby zgonów. Szwedzkie władze również są pod presją. Tym bardziej że widać już kontrast z sąsiednimi krajami: na początku kwietnia w Szwecji było prawie 600 zmarłych – więcej niż w Danii, Norwegii i Finlandii razem wziętych. Kontrast jest jeszcze większy, gdy uwzględni się liczbę zgonów na milion mieszkańców. Możliwe więc, że Szwedzi będą musieli wprowadzić dalsze ograniczenia. Wprawdzie premier uważa, że wcześniejsze decyzje były słuszne, ale nie kryje, iż trzeba dostosowywać się do sytuacji.

Ale restrykcje wprowadzone zbyt późno mogą nie przynieść oczekiwanych efektów. Szwedzka strategia jest ryzykowna. Jak bardzo? Odpowiedź poznamy być może wkrótce.

Tekst ukończono 7 kwietnia.

CZYTAJ WIĘCEJ:

• Pandemia koronawirusa - serwis specjalny
• Tygodnik na kwarantannę - wybór najlepszych tekstów dostępny bezpłatnie!