Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Wiadomo od dawna, że tak postępuje tylko niemądre państwo, bowiem po prostu - co widać na powyższym przykładzie - żadne państwo nie jest w stanie zapanować nad tysiącami takich i podobnych problemów. Ponadto nie powinno nawet chcieć nad nimi panować, bo po co mu taka władza. Otóż jednak w Polsce nawet taka władza jest dla rządzących atrakcyjna, bo stwarza możliwość tworzenia dodatkowych stanowisk oraz ewentualnie najrozmaitszych zleceń i kontraktów. Jednak znacznie ważniejszy jest fakt, że w ten sposób władza obejmując centralizacją wszystkie dziedziny życia, praktycznie uniemożliwia rozwój demokracji oraz politycznej kultury.
Kultura polityczna to bowiem zestaw obyczajów i zachowań, jakich w żaden sposób nie da się wprowadzić odgórnie, a jakie rodzą się stopniowo i tylko dzięki praktyce. Im bardziej obywatele są zaangażowani w podejmowanie decyzji dotyczących ich samych, tym szybszy rozwój kultury politycznej. W Polsce często narzekamy na brak kultury politycznej, ale chodzi nam wtedy nie o kulturę polityczną, lecz o kiepskie obyczaje polityków i partii politycznych. Jest to jednak stosunkowo mało ważne, w najbardziej demokratycznych krajach spory w parlamentach i w mediach są toczone w znacznie bardziej ostrym tonie niż w Polsce i nikomu korona z głowy nie spadnie. Natomiast właściwie rozumiana kultura polityczna to zachowania i obyczaje sprawiające, że obywatele świadomie i roztropnie uczestniczą w staraniach o dobro wspólne. Rozumieją, że warto w tych staraniach uczestniczyć i wiedzą, o co w takich staraniach chodzi.
Polska nie jest jedynym krajem centralistycznym. Taka jest też tradycja Francji, tyle że we Francji sięga ona absolutyzmu oraz okresu napoleońskiego i wobec tego obywatele nauczyli się już żyć w takim systemie państwowym (chociaż i we Francji narzekania na nadmierną centralizację trwają co najmniej od czasów Alexisa de Tocqueville’a), natomiast w Polsce tradycja centralistyczna jest żywcem wzięta z okresu realnego socjalizmu.
Nigdy nie byłem w stanie pojąć, dlaczego poza doraźnymi korzyściami, politycy tak bardzo trzymają się centralizacji? Dlaczego wzorem bardzo wielu krajów nie cedują na gminy i powiaty coraz większej władzy i dlaczego nie decydują się na to, by samorządy lokalne dysponowały znacznie większymi finansami. Jak sądzę, jedynym wytłumaczeniem, może być takie, jakie stosuje się do źle zarządzanej firmy, w której dyrektor chciałby wszystko sam zrobić, bo nie potrafi delegować władzy i bo sądzi, że jest najmądrzejszy. Tyle, że firma taka najczęściej upada, a państwo?
