WIKTOR KOTOWSKI: Ich fundamentem jest nieustanna wilgoć, która zarazem ogranicza dostęp do tlenu. Jego niedobór hamuje działalność mikroorganizmów rozkładających materię organiczną, która z czasem zmienia się w torf.
Na całym świecie bagna zajmują raptem 3 procent lądu, ale trzymają w sobie od 500 gigaton do nawet jednej teratony węgla. To około dwa razy więcej niż jest zawarte we wszystkich lasach na planecie. Nie ma bardziej efektywnego pochłaniacza dwutlenku węgla na Ziemi.
Własny mikroklimat. Są ogromnym magazynem wody. Zatrzymują ją po opadach, a gdy przychodzą gorące i suche dni, parują i powodują deszcz.
Bo są ostatnim naprawdę pierwotnym kawałkiem naszego świata. Torfowiska to jedyne elementy europejskiego krajobrazu, które zachowały swoją funkcję i skład gatunkowy od początków holocenu. Najstarsze bagna w Polsce mają 11 tysięcy lat. To jest cudownie namacalne, możemy pójść, wywiercić dziurę i zobaczyć te tysiąclecia.
Nieosuszone torfowiska zajmują poniżej jednego procenta powierzchni kraju, najwięcej na północy i wschodzie Polski.
Osuszyliśmy co najmniej 85 procent bagien w kraju. Poszliśmy za krótkoterminowym zyskiem. Naturalne torfowisko zwykle nie jest żyzne, ale gdy je osuszymy, torf zaczyna się rozkładać i bagno zamienia się w wielki kompostownik. Goniąc za kolejnymi hektarami, zamienialiśmy je w łąki i pola. Najwięcej w czasie zaborów i PRL-u, ale to nie tylko kwestia przeszłości. Po powodzi w 2010 r. samorządy dostały duże fundusze na zabezpieczenia przeciwpowodziowe. Tymi pieniędzmi, w większości pochodzącymi z UE, u progu katastrofy klimatycznej dobiliśmy swoje bagna. Wydano je na odnowę starych melioracji i regulację tysięcy kilometrów małych rzek.
Wtedy torf zanika w tempie nawet 20 razy szybszym, niż powstawał. Dzięki melioracjom z czasów PRL-u ulotnił się do atmosfery węgiel, który bagna akumulowały od czasów Mieszka I.
Zyskujemy powierzchnię, z której możemy korzystać. Budować, uprawiać, kosić. Tracimy retencję wody, bioróżnorodność i psujemy klimat. Z osuszonych torfowisk w Polsce do atmosfery leci rocznie około 35 milionów ton CO2. To ponad 10 procent naszych krajowych emisji.
Technicznie wystarczy zasypać rowy, torfowisko się nawodni i przestanie rozkładać. Tylko jak wytłumaczyć właścicielom, że muszą własną ziemię oddać wodzie? Co zaoferować w zamian? Ścieżki są dwie: pierwsza to rolnictwo bagienne. Torfowisko, na które woda wraca po latach, pozostaje żyzne, z uprawy roślin bagiennych można pozyskać dużą ilość biomasy na cele energetyczne lub budowlane. To jednak pieśń przyszłości. Drugą opcję możemy wdrożyć od zaraz: rekompensaty pieniężne.
Tak. Osuszone torfowiska w Polsce to raptem 5 procent obszarów rolniczych. Ich ponowne uwodnienie nie oznacza żadnej zagłady rolnictwa i utraty niezależności żywnościowej. Ale opór jest ogromny, nie tylko w Polsce. Z ostatnio głosowanego w Parlamencie Europejskim rozporządzenia Nature Restoration Law wykreślono wymóg odtwarzania torfowisk rolniczych.
Skoro na ochronę torfowisk nie starcza publicznych pieniędzy, można skorzystać z prywatnych. Tysiące firm zobowiązuje się dzisiaj do ograniczania emisji CO2. Często robią to poprzez kompensowanie ich, np. finansując sadzenie lasów. W polskim Centrum Ochrony Mokradeł pracujemy właśnie nad systemem, który pozwalałby te pieniądze przeznaczać na ochronę i odtwarzanie bagien.
Moim zdaniem tak, bo redukuje emisje, które są tu i teraz. Osuszone torfowisko wydziela CO2, mokre go zatrzymuje. Bagno okazuje się naszą najlepszą lokatą klimatyczną.©℗
DR HAB. WIKTOR KOTOWSKI jest biologiem, ekologiem, współzałożycielem Centrum Ochrony Mokradeł.
Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Masz konto? Zaloguj się
365 zł 95 zł taniej (od oferty "10/10" na rok)
